|
Magnetische deviatie
hangt af van het schip en de koers
Fluxgate magnetometer
gebruikt als magnetisch compas
|
Het magnetisch compas bestaat uit een vrij opgehangen magneet in de vorm van een naald. Op het vast gedeelte is er een compasroos aangebracht. Een scheepscompas heeft een aanduiding op het bewegend gedeelte (die nu de vorm van een schijf heeft). Het scheepscompas heeft een streep op het compashuis (zeilstreep) zodat de koers afgelezen kan worden. Het compas draait in een vloeistof die voor de demping zorgt.
3 fouten: inclinatie, declinatie en deviatie
Inclinatie
Het magnetisch veld is naar het noorden gericht. Het veld is niet horizontaal, maar duikt naar beneden (magnetische inclinatie). Om het kantelen van de compasnaald te compenseren hebben de compassen een klein contragewicht. Compassen die ingesteld staan op het noordelijk halfrond werken minder goed in het zuidelijk halfrond. Het contragewicht heeft echter ook als nadeel dat het compas gevoelig is geworden voor versnellingen, waardoor een dergelijk compas niet gebruikt kan worden aan boord van vliegtuigen.
|
Declinatie
Het magnetisch veld is niet perfekt naar het geografisch noorden gericht. De fout wordt magnetische declinatie genoemd en is verschillend van plaats tot plaats. Soms wordt de benaming variatie gebruikt.
Er bestaan zeekaarten die aangeven welke correctie toegepast moet wordten. De kaart lijkt op een weerkaart, maar met isogonen in plaats van isobaren (gebieden met eenzelfde declinatie). Ook voor de inclinatie bestaan er specifieke kaarten met isoclinen. Zeekaarten die de sterkte van het magnetisch veld aangeven hebben isodynamen.
|
Deviatie
Ook moeten de stoorvelden van het schip gecompenseerd worden (deze afwijking wordt magnetische deviatie genoemd). De afwijking wordt veroorzaakt door het metaal van het schip en is afhankelijk van de koers van het vaartuig. Een tabel geeft de uit te voeren correctie aan naargelang de koers (zie voorbeeld rechts).
Het tweede voorbeeld toont de deviatie van een militair schip (fregat F912 De Wandelaar). Schepen zijn uitgerust met een systeem om de magnetische storing te beperken (degaussing), zodat magnetische mijnen het schip niet kunnen opmerken.
Er zijn twee curves: één met uitgeschakelde degaussinginstallatie (DEG OFF) en één met ingeschakelde installatie (DEG ON). Als de installatie in werking is, wordt de magnetische verstoring van het schip minder, en het is dan ook natuurlijk dat de curve minder uitgesproken is.
In de praktijk heeft de curve "degaussing on" weinig zin, want het magnetsich compas wordt enkel gebruikt bij algemene electronische storing op het schip, en dan werkt de degaussing installatie natuurlijk ook niet meer.
|
De gecumuleerde compasfout bedraagt ongeveer 8° en verschilt naargelang de koers en positie van het schip.
Het magnetisch compas heeft één groot voordeel: er is geen elektriciteit nodig en het compas gaat niet defekt. Daarom is een magnetisch compas nog verplicht op schepen, terwijl er andere (en betere) navigatiemiddelen bestaan.
Electronisch magnetisch compas
Het mechanisch magnetisch compas wordt soms bijgestaan door een electronisch compas die uit twee fluxgate magnetometers bestaat (onder een hoek van 90°). De magnetometers meten heel nauwkeurig het magnetisch veld. Het signaal van beide sensoren wordt door een processor omgezet in een compaskoers. De fluxgate magnetometer kan geplaats worden in de mast, daar waar de storing door het metaal van het schip minder is (de uitlezing gebeurt natuurlijk op de brug!). Hoewel hij nauwkeuriger is dan een mechanisch compas, blijft het mechanisch compas echter verplicht aan boord van schepen.
Tegenwoordig gebruikt men nauwkeurige navigatiesystemen zoals:
- Gyrocompas (voornamelijk op schepen)
- Traagheidsnavigatie (voornamelijk op vliegtuigen)
- Satellietnavigatie (GPS)
Dit wordt het tweede deel van het artikel.
|
