1 2 3

De Atlantikwal werd op twee plaatsen doorbroken: bij de landing in Normandië, maar ook in Walcheren. Het was te gevaarlijk de troepen te laten oversteken over de Sloedam, terwijl ze bestookt werden door de zware duitse artillerie. De landing vanuit de zee gebeurde nabij Westkapelle.

De Nederlanden hebben het 5 dagen kunnen volhouden in mei 1940 en dan hebben ze gecapituleerd. De bevrijding heeft heel wat langer geduurd, en bepaalde delen van het land waren nog in Duitse handen bij de capitulatie van Duitsland.

Na de duitse invasie kent het land een relatieve kalmte. Er wordt zelfs meer geproduceerd tijdens de eerste oorlogsjaren, dan juist ervoor. In tegenstelling met Polen is nederland een "bevriend land" (een beetje zoals Oostenrijk) en de nederlanders worden niet teveel onder druk gezet. De Nederlandse produktie wordt gebruikt voor het Duitse leger.

Het is pas vanaf 1944, als men begint te merken dat het Duitse Rijk begint te wankelen dat men overschakeld op een meer repressief regime. Alle produktie wordt naar Duitsland uitgevoerd.

Na de landing in Normandië heeft het een paar maanden geduurd vooraleer de geällieerde troepen uit hun bruggenhoofd konden geraken. De Duitsers hadden al hun strijdkrachten naar Normandië gestuurd. Uiteindelijk konden de geällieerden uitbreken, en de Duitsers hadden toen geen reserves meer. Het front stortte gewoon in, waardoor het Noorden van frankrijk en bijna gans België in een paar dagen bevrijd konden worden. De haven van Antwerpen komt vrij begin september. De belgische strijdkrachten hebben kunnen vermijden dat de Duitsers de haven hadden kunnen saboteren.

Maar vanaf dan loopt het grondig mis. De geallieerde strijdkrachten hadden absoluut een zeehaven nodig dichtbij het front, en Antwerpen was zondermeer ideaal, gelegen op slechts 100km van de Duitse grens. De franse zeehavens waren te sterk beschadigd om effektief gebruikt te kunnen worden, en de kleine Belgische havens hadden echt onvoldoende capaciteit. Bepaalde Franse havens zoals Duinkerke zijn trouwens in Duitse handen gebleven tot aan de uiteindelijke capitulatie.

De troepen konden echter de haven van Antwerpen niet gebruiken, want de Westerschelde was nog in Duitse handen. Er is zowel een vestiging ten zuiden van de Westerschelde (Festung Schelde Sud) als ten noorden (Festung Walcheren).

In het begin van september worden België en een klein deel van Nederland bevrijd. Maar de troepen profiteren niet van de situatie. Wat overbleef van het 15e Duitse leger zat vast tussen Knokke en Breskens en had gemakkelijk overmeesterd kunnen worden: de troepen hadden nauwelijks nog materieel en brandstof en waren geïsoleerd van de rest van de Duitse troepen. Maar de operatie Market Garden heeft voorang. Deze operatie zal een grote deel van de troepenmacht nodig hebben en eigenlijk een mislukking zijn (“a bridge too far”). De geallieerden hadden te weinig materieel en brandstof om voldoende ver te kunnen doorstoten.

Tijdens en na Market Garden hebben de Duitsers de gelegenheid om alle troepen over te zetten, van Breskens naar Vlissingen (terwijl de troepen een gemakkelijk doelwit waren bij de oversteek van de Westerschelde omdat de geällieerden de overmacht in de lucht hadden). Maar neen, alle aandacht gaat naar een uitbraak naar de Rijn. De Duitsers hebben de tijd om de verdediging van Walcheren voor te bereiden en leggen talrijke mijnen in de Oosterschelde. Er worden ervaren oostfronters aangevoerd om de troepen in Walcheren en Zeeuws Vlaanderen te verstevigen.

Experten hebben uitgerekend dar de capitulatie van Duitsland vroeger afgedwongen had kunnen worden als men eerst Zeeuws Vlaanderen en Walcheren had bevrijd. Daardoor kon meer materieel en brandstof aangevoerd worden naar Antwerpen.

De bevrijding van Walcheren was een zware operatie. De gevechten waren zelfs veel zwaarder dan in Normandië: de Duitsers waren goed voorbereid en wisten dat er een aanval ging komen. De enige manier om Walcheren te bereiken was via een dijk ten Oosten van de eiland (de Sloedam), of via de zee. Beide aanvalsroutes werden terzelfdertijd uitgeprobeerd. Een aanval via de Sloedam alléén was niet mogelijk. Er waren teveel zware artillerie batterien op het eiland, en in tegenstelling met de andere plaatsen van de Atlantikwal hadden deze batterijen een bereik van 360°. De andere batterijen van de Atlantikwal konden niet gebruikt worden, want ze waren enkel gericht naar de zee, terwijl de aanval via het binnenland gebeurde.

In november wordt Infatuate I en II uitgevoerd (de bevrijding van Walcheren). Dit gebeurt dus twee maanden nadat de haven van Antwerpen bevrijd werd. Het zal dan nog bijna een maand duren vooralleer er een veilige vaarroute (zonder mijnen) beschikbaar zal zijn.

Eerst worden de dijken gebombardeerd, waardoor het Walcheren onder water komt te staan. het eiland zit immers onder zeeniveau, behalve de duinstreek. Dit maakt de beweging van de Duitse troepen nagenoeg onmogelijk, maar maakt het ook zeer moeilijk voor de geällieerde troepen. Er is teveel water om tanks in te zetten, en te weinig water voor amfibie-voertuigen. Er is één week nodig om het kleine eiland te bevrijden (en het bevrijden van Zeeuws Vlaanderen (Operatie Switchback) had nog langer geduurd). Pas eind november kan de haven van Antwerpen bereikt worden via de zee.

Deze taktiek heeft veel mensenlevens gekost en heeft de Duitsers resprijt gegeven, zodat ze de Ardennen-offensief konden uitvoeren. En toch waren de geallieerden heel goed op de hoogte van het reilen en zeilen van het Duitse leger, dankzij de gedecodeerde Enigma-berichten. De Duitsers gebruikten een geheime kode voor het verzenden van hun morse-berichten, maar de kode werd reeds in het begin van de oorlog gekraakt. het duurde slechts een paar uur om een gekodeerd bericht te decoderen.

De geällieerden wisten dus heel goed dat de Duitsers de Westerschelde aan het oversteken waren om Walcheren te versterken, maar ze hebben veel te laat ingegrepen, toen de troepen al veilig in Walcheren waren. De prioriteiten lagen duidelijk elders: men wilde zo spoedig mogelijk doorstoten tot aan het Ruhr-gebied om de zware duitse industrie te paralyseren.

Voor deze tekst heb ik mij hoofdzakelijk gebaseerd op het boek “Enigma en de strijd om de Westerschelde — Het falen van de geallieerde opmars in september 1944”.

Dit boek put uit een informatiebron dat tot nu toe weinig gebruikt werd, namelijk de gedecodeerde Enigma-berichten. Met deze berichten kan de historicus zich een goed beeld vormen van de militaire situatie in Duisland: de troepenbewegingen, de voorraden, de aan de gang zijnde operaties, de vraag om goederen en brandstof, en dergelijke. Enigma was een onzichtbare spion in de legerstaf.

Plan 1: de bevrijding van Noord Frankrijk en België is een kwestie van dagen. het duurt minder dan een week om door te stoten van Dieppe tot aan Antwerpen. Maar dan wordt de aktie stilgelegd, en probeert met de Rijn en de Ruhr-streek te bereiken. Ook blijven er teveel troepen achter om aanvallen in te zetten op de havens van Calais, Boulogne en Duinkerke. Als die havens uiteindelijk bevrijd worden, zijn zij totaal verwoest en dus onbruikbaar. Duinkerke zal trouwens tot aan de duitse capitulatie in Duitse handen blijven. Deze relatoef kleine havens zullen nooit effektief bijdragen tot de aanvoer van goederen voor het leger: de havens zijn ook te ver gelegen van de linies.

Plan 2: de Duitse artillerie op Walcheren en Zeeland kan het scheepsverkeer in de Westerschelde volledig blokkeren.

Plan 3: de aanval gebeurt via de Sloedam, via de haven van Vlissingen en via een landing in Westkapelle. De dijken werden voordien gebombardeerd, zodat de hele regio onder water lag. De troepen konden enkel bewegen via de duinen.

Fotos: op de dijk in Zoutelande (waar de dijk doorbroken werd). Het zal nog een jaar duren na de bevrijding van Walcheren voordat het dijkgat gedicht kon worden.