Lange gangen 30 meter onder de grond, zonder enig besef van dag of nacht. We zijn in 1939 en de werkzaamheden aan het fort zijn bijna gedaan. In geval van alarm worden 750 soldaten naar de ondergronse bunkers gebracht. In vredestijd (maar dit gaat niet lang meer duren) woonden de soldaten in een caserne op de begane grond.

De temperatuur is vrijwel constant rond de 10°C, zowel in de winter als in de zomer (met als bijkomend probleem de zeer hoge luchtvochtigheid in de zomer, die in de winter niet verdwijnt). Er waren plannen om centrale verwarming in de bunkers te installeren, maar dit kon niet op tijd worden voltooid, de duitsers waren een beetje te vroeg.

Dit is wat er over is van de douches (in Eben Emael kan je nog volledige douches zien). Er was één doucheruimte voor alle ondergrondse bunkers. De officieren hadden twee douches met regelbare temperatuur, terwijl het water voor de soldaten te heet of te koud was. Het douchewater werd verwarmd door de generatoren.

Alles in het fort was vochtig: kleren die nooit konden drogen, natte handdoeken en vochtige lakens doorweekt van het zweet.

Hier is een doorsnede van de glijbaan, die in geval van een alarm snelle toegang vanuit de bovengrondse kazerne naar een tussenverdieping mogelijk maakte (daarna waren er twee verticale trappen die naar de tunnels van het fort leidden). De glijbaan bood plaats aan twee soldaten tegelijk, maar de schacht was niet erg breed, iets meer dan een meter voor twee personen.

De glijbaan is nooit daadwerkelijk gebruikt geweest vanwege een ontwerpfout: soldaten die met volle snelheid naar beneden gleden, botsten onderaan tegen de muur zoals je op de doorsnede kan zien.

Net als bij Eben Emael was er angst voor aanvallen met gifgas zoals tijdens de Eerste Wereldoorlog. Er was een gang met filters. Lucht kwam binnen via een gang eronder en moest door de filters stromen. De filtergang was dubbel uitgevoerd, waardoor de filters vervangen konden worden terwijl de andere gang in gebruik was. Een grote ventilator pompte constant lucht door de gangen. De ventilatoren waren in het hele fort te horen. Het hele fort stond onder een lichte overdruk om het binnendringen van giftige gassen te voorkomen.

Wat deden de soldaten opgesloten in de ondergrondse bunkers? Behalve het onderhoud van de uitrusting hadden ze niet veel te doen. Dus tekenden ze in de eetzaal. Popeye en Mickey Mouse waren bekende figuren in 1939, toen het fort voor het eerst in gebruik werd genomen.

De kwaliteit van de tekeningen haalt het niveau niet van wat de Duitsers in de bunkers van de Atlantikwall presteerden, maar het moet gezegd worden dat de Duitsers meer tijd hadden. Naar mijn mening speelde de frisse zeelucht ook een rol.

Het fort werd eind jaren 30 gebouwd. Het was bruikbaar toen de Duitsers België binnenvielen, maar er waren nog wel wat aanpassingen nodig. Het fort maakte deel uit van een reeks forten rond de stad Luik. De pagina met kaarten toont de verschillende vestingen rond de grote steden. Het fort van Battice lag op een hoger gelegen terrein en bood een goed uitzicht op de omgeving.

Twee zeer mooie gouachetekeningen bevinden zich in een eetzaal. Door de constante hoge luchtvochtigheid droogt de gouache niet.

Hier is een slaapzaal voor de soldaten. De soldaten stonden 12 uur op wacht en konden de daaropvolgende 12 uur slapen, eten, zich vervelen en zich wassen.

Het wemelde er van de mensen, er was een constant komen en gaan. De slaapzalen kwamen uit op een van de tunnels. Als de soldaten eindelijk in slaap vielen, was dat omdat ze volledig uitgeput waren.

Een blik op de waszaal. De ruimte was waarschijnlijk iets mooier dan nu, maar niet veel.

Let op de muurbeugels in de gangen en de kamers. Ze waren bedoeld voor de twee buizen van de centrale verwarming, maar dit project werd nooit gerealiseerd.

Het waren franse toiletten (in Frankrijk turkse toiletten genoemd). Het moest daar verschrikkelijk stinken.

Merk op dat het leven van de officieren er niet veel beter aan toeging: ze hadden een eigen kamer, maar dat was alles.

In tegenstelling tot Fort Eben-Emael zijn de meeste kamers leeg. Het is waarschijnlijk onmogelijk om het leven in een van de kamers na te bootsen vanwege de extreem hoge luchtvochtigheid, waardoor alles zou roesten, verpulveren of rotten.

Hier is de keuken; de kookpotten zijn niet origineel en werken blijkbaar ook niet meer. je kan in ieder geval geen dagschotel bestellen.

Het leven in het fort moet erg zwaar zijn geweest. Je wordt automatisch overmand door een soort angst. In tegenstelling tot Fort Eben-Emael, waar je aan één kant binnenkomt en alles vlak lijkt, word je hier direct geconfronteerd met een trap die je naar 30 meter onder de grond leidt.

Stalagmieten vormen zich op de grond en aan het plafond (dat zijn dan tieten). In het tempo waarin ze zich vormen, zouden ze elkaar binnen 100 jaar moeten raken.

En zelfs 30 meter onder de grond was het niet veilig: na de verovering werd het fort gebruikt om granaten te testen, waaronder de Röchling-granaat (die op een andere pagina wordt beschreven). Deze granaat kon meer dan 30 meter aarde doorboren en vervolgens enkele meters gewapend beton verpulveren. Sporen van deze granaten zijn nog steeds in het fort te vinden. Het waren granaten waarvan de explosieve lading was vervangen door zand: de granaten werden gebruikt om de penetratie te meten, niet om het fort te vernietigen. Met een explosieve lading zouden ze enorme schade hebben aangericht in de tunnels en de bunkers.

Mijn bezoek vond eind november plaats: het was koud en somber, zowel buiten het fort als ondergronds. Het bezoek was minder aangenaam dan het bezoek aan Eben Emael. De tunnels zijn lang en er is bijna niets te zien. Veel kamers zijn ontoegankelijk, waarschijnlijk omdat ze leeg zijn. De weinige toegankelijke kamers zijn verlaten, waardoor het moeilijk is om je het leven in deze ondergrondse ruimtes voor te stellen.

Het is geen wonder dat de mannen die in dit fort vastzaten, ernaar verlangden te ontsnappen. Het enige alternatief was een gefabriceerde realiteit nabootsen. Maar dan zonder vogelgezang en zonder de geur van bloemen.

En de rondleiding gaat verder met de kanonnen en de geschutskoepels. Er zullen ook foto's zijn van de buitenkant van de vestingwerken, diverse kaarten van het gebied en de bunkers, de generatoren,....