“L'emploi au cœur” Algemeen zicht De hoogoven Skips die de grondstoffen tot boven de oven brengen Tettenleiding Giethal De gietbroodjes bij het verlaten van de gieterij (Afbeelding Mecilor) Plan van de onderneming met de weg die de produkten afleggen

Zoals bij Clabecq ging de sluiting gepaard met manifestaties. België kende zijn slogan: “On marche parce que rien ne marche!”, in Uckange was dat “L'emploi au cœur”.

Twee eeuwen geleden beschikte Lotharingen over alle troeven om een staalnijverheid op te starten: steenkool, ijzererts en waterwegen (de Moezel). Gelegen op de grens tussen Frankrijk en Duitsland werd de fabriek afwisselend Duits en Frans.

De lokale ijzererts (minette lorraine) is redelijk arm aan ijzer (30%), terwijl geïmporteerde ertsen dubbel zoveel ijzer bevatten. Het rendement van de hoogoven is dus nooit optimaal omdat er meer cokes nodig is per ton geproduceerd gietijzer. Toen de fabriek overschakelde op buitenlands ijzererts verloor de site de voordelen van zijn goede ligging nabij de mijnen.

Uckange is een bijzondere fabriek omdat het enkel gietijzer produceert. Gietijzer wordt afgeleverd in blokken (gueuse in het frans, van het duits 'gies', de naam van de gietvorm). Er is geen staalfabriek om het gietijzer verder te behandelen. De fabriek is relatief klein, maar dit heeft het voordeel dat men snel kan inspelen op de vraag van de klant en aangepaste soorten gietijzer produceren. Bij het overschakelen van lokaal ijzererts op geïmporteerd ijzererts kon men verder spelen met de uiteindelijke samenstelling van het gietijzer. Het is mogelijk gietijzer te maken die zal gebruikt worden om vormen te gieten maar ook gietijzer dat verder verwerkt zal worden in een staalfabriek. In dat opzicht had Uckange een specifieke nichemarkt gevonden.

De hoogoven U4 is de enige overgebleven niet-aktieve hoogoven in Frankrijk en is geklasseerd als historisch monument. Er werd een hele informatieplaats gebouwd rond de hoogoven (wat er nog van de fabriek overblijft, want er werd heel veel afgebroken vooraller de restauratie begon).

Op de site kan je, zoals in Duisburg, een rondleiding met gids bekomen (hier spreken de gidsen frans). Een voormalig ingenieur vertelde mij verschillende details over de fabriek. Slechts een zeer klein deel van de site kan bezocht worden. De electriciteitscabine, de compressoren zijn onbereikbaar en andere delen zijn afgebroken. Men kan niet op de hoogoven zelf: giethal, ringleiding kunnen enkel vanop een redelijke afstand bekeken worden. In Uckange zoals bij andere sites heeft men gewerkt met fuel-inspuiting, later is dat steenkoolpoeder geworden. Men heeft ook geëxperimenteerd met plasma-toortsen om de ingespoten lucht verder te verwarmen.

Voor een gewone bezoeker geeft de site voldoende basisinformatie. Maar waar zit de zuurstoffabriek? Waar zijn de opslagplaatsen? Waar zijn de labos waar de ertsen geänaliseerd werden? Waar is de control room? Eenmaal afgebroken is het voorgoed verloren! De uitgestippelde weg met zijn omheining doet mij denken aan de rondgang van gevagenen. Het enige dat nog ontbreekt is prikkeldraad en anti-helicopternetten. Uitkijkposten hebben we al, die zijn zelfs in het geel geschilderd.

Met hetgeen overblijft is de hoogoven een kleine installatie waar niet veel te beleven valt. In vergelijking zit er veel meer te bezien op de (nochtans bijna volledig afgebroken) site van Clabecq: een vacuumklok voor de staalzuivering, walsen, enorme stroomonderbrekers van meer dan 2 meter hoog, de aandrijving van de mengarm boven de oven, een stuk van de hete lucht ringleiding,... Alles wordt echter afgebroken en vermalen, het is een schande.

Fotos:

Algemeen zicht
Links de lift om de grondstoffen tot boven de oven te brengen. Dit is de enige overgebleven oven die met een liftsysteem werkt, andere ovens gebruiken een hellend vlak. Achteraan de cowpertorens (warmtewisselaars). In het midden, de hoogoven met een geelgeschilderde veiligheidskooi. Rechts in beeld de filtratieeenheden, het stof wordt afgescheiden door verschillende systemen: zwaartekracht, middelpunt vliegende kracht, bubbelbad en uiteindelijk electrostatische filters.

De hoogoven
De hoogoven heeft koeldozen waarin water circuleert. De hete lucht ring is nauwelijks zichtbaar. Voor iemand die een nooit een hoogoven van dichtbij gezien heeft, is er eigenlijk niets te onderscheiden van die afstand.

Skip
De skips voeren de grondstoffen (cokes, ijzererts en vloeimiddelen) tot bovenaan de oven. Een sluissysteem zorgt ervoor dat de grondstoffen ingebracht kunnen worden zonder dat de gassen ontsnappen. De hoogoven werkt namelijk in overdruk. Deze skips zijn aangepast aan het laadsysteem met lift en gaan automatisch open als ze de ovenmond bereikt hebben.

Tettenleiding
De ovengassen bevatten grote hoeveelheden stof. Talrijke systemen worden na elkaar toegepast om de gassen te zuiveren voordat ze gebruikt kunnen worden om de cowpertorens op te warmen. Een reliek uit vervlogen tijd is deze tettenleiding. Stof verzameld zich onderaan de leiding en de tetten worden op regelmatige tijdstipen gelost. Deze originele leiding maakt nog deel uit van de zuiveringsinstallatie maar wordt niet meer gebruikt wegens het beperkt zuiveringseffekt. Sinds de oven in overdruk werkt kunnen de leidingen trouwens niet zomaar opengezet worden.

Giethal
Achteraan rechts in beeld is de machine die gebruikt wordt om de oven te doorboren om de vloeibare produkten te laten uitlopen. Deze kleine oven heeft maar één tapgat dat zowel voor het gietijzer als voor de hoogovenslakken gebruikt wordt. De slakken drijven op het gietijzer en worden zo gescheiden.

Een artiest dacht slim te zijn door lampen dicht bij de grond te monteren, waardoor een soort noord/zuidscheiding ontstaat. Ik dacht dat het de bedoeling was de tegenstellingen tussen het arme zuiden en de capitalistische noorden aan de kaak te stellen (altijd een geliefkoosd onderwerp bij door de staat betaalde artiesten). Maar neen, de kunstenaar wou de “la coulée de l'acier” (sic) uitbeelden, het vloeien van het staal. Nog nooit heb ik een hoogoven staal zien produceren, en daarbij vloeit het GIETIJZER in de schachten, niet zomaar over de grond.

De giethal wordt beschermd door metalen golfplaten (geen open muren zoals bij andere ovens). De golfplaten zijn beginnen roesten, vielen uit elkaar en moesten vervangen worden. De verantwoordelijke kwam op het onzalig idee om blinkende golfplaten te gebruiken in plaats van normale golfplaten. Maar ja, de verantwoordelijke is nu iemand van de dienst cultuur, gezeten in een leren zetel in Parijs, en die nog nooit een hoogoven van dichtbij heeft gezien.

Gietvormen (gietbroodjes of gietelingen) bij het verlaten van de fabriek
Deze onregelmatige gietvormen zijn de eindprodukten van de hoogoven. De gietbroodjes worden opnieuw gesmolten in een gieterij (koepeloven) en men maakt er de afgewerkte produkten. Men kan de gietbroodjes direct smelten en gebruiken in algemene toepassingen, maar voor kritieke toepassingen (bijvoorbeeld high tech krukassen) wordt het gietijzer verder gezuiverd en er worden additieven toegevoegd tijdens het smeltproces in de koepeloven. Uckange kon een duizendtal verschillende soorten gietijzer leveren. De grootste afnemers waren de autoconstructeurs voor de motorbouw.

Het bedrijf is vaak van eigenaar veranderd: eerst Hüttenwerk Gebrüder Stumm tijdens de duitse periode, dan Forges et Aciéries de Nord et Lorraine, Hauts Fourneaux Réunis de Saulnes et Uckange, en uiteindelijk Lorfonte.

De website van Mecilor (mémoire culturelle et industrielle Lorraine) geeft heelwat uitleg (met animaties) over de werking van een hoogoven (helaas enkel in het frans). Zij hebben ervoor geijverd opdat de hoogoven van Uckange gered en gerestaureerd werd. Ook zij zijn niet zo gelukkig met de nieuwe wending die "hun" hoogoven aanziet als een kapstok waarop absurde kunst gehangen wordt.