1. Variac

• Voor een versterker met gelijkrichterbuis is de voedingspanning (en dus ook de gloeispanning) juist voldoende om de emissie te starten. De hoogspanning stijgt naar enkele volts, zodat je al kan controleren of er geen kortsluitingen zijn. Je kan dan de voedingspanning langzaam verhogen. De diode heeft dan een meer normale emissie en de gelijkgerichte hoogspanning stijgt sneller.

• Voor een versterker met een solid state gelijkrichting stijgt de hoogspanning direct tot ongeveer een kwart van de normale hoogspanning, dus iets van een 70V als de hoogspanning normaal 300V bedraagt.

2. Gloeilamp

Men gebruikt het principe dat de gloiedraad een relatief lage ohmse waarde heeft als de draad koud is. Loopt er een voldoende hoge stroom, dan stijgt de weerstand van de draad. De gloeilamp zal de stroom beperken tot een veilige waarde, maar dit is een noodoplossing want de bekomen hoogspanning is niet stabiel. De hoogspanning kan te hoog zijn en bepaalde onderdelen beschadigen, of te laag zijn en dan kan men niets correct testen.

De gloeilamp woirdt hier eerder als automatische zekering gebruikt om de stroom te beperken. De gloeilamp blijft permanent in serie met de versterker.

De truc met de gloeilamp wordt meestal gebruikt om schakelende voedingen te testen.

3. Variac en hoogspanningsvoeding

0. Loskoppelen van het hoogspanningsgedeelte van de versterker
   Vaak volstaat het de gelijkrichterbuis te verwijderen, anders moeten de solid state diodes losgesoldeerd worden

   Bepaalde versterkers hebben een metaalgelijkrichter voor de negatieve voorspanning. Ik vervang altijd de gelijkrichter en de elko want als ze tijdens de normale werking defekt gaan kan dat catastrofale gevolgen hebben. De tests worden uitgevoerd met de nieuwe diode en elko.

1. De versterker wordt gevoed met de variac met uitgeschakelde hoogspanning
   De versterker wordt met een verlaagde spanning gevoed via de variac (ongeveer 70V wisselspanning)

   Ik controleer dat alle wisselspanningen aanwezig zijn, maar ongeveer 1/3 bedragen van de nominale spanning (gloeispanning, hoogspanning,...).

   Ik verhoog dan de spanning tot de nominale waarde en controleer dat de transfo niet gaat rieken (kortgesloten wikkelingen, komt regelmatig voor).

   Alle lampen zijn in werking (cathode is roodgloeiend) maar er is geen hoogspanning, enkel een eventuele negatieve roostervoorspanning, deze moet de nominale waarde hebben.

2. Voeding met aparte hoogspanning
   De versterker wordt nu gevoed met de netspanning en de voedingstransfo levert de gloeispanning en eventueel de negatieve polarisatiespanning.

   Ik gebruik nu de variac en de externe hulpvoeding om de gelijkgerichte hoogspanning te leveren. Ik begin met een spanning van ongeveer 50VDC, controleer alle spanningen en verhoog zeer langzaam de spanning tot 300VDC. De testen die moeten gebeuren staan lager uitgelegd.

   De versterker zou nu correct moeten werken met de externe hoogspanningsvoeding, terwijl de gloeispanning geleverd wordt door de transfo in de versterker.

3. Voeding via de versterker
   Ik plaats de gelijkrichterbuis terug in de versterker, verwijder de externe voeding en geef een spanning van ongeveer 100V via de variac om de gelijkrichterbuis te testen. Als alles correct is verhoog ik de spanning tot de normale netspanning.

4. Aparte hoogspanningsvoeding

Men koppelt het hoogspanningsgedeelte los van de voedingstransfo. Indien de versterker een gelijkrichterbuis gebruikt volstaat het de buis te verwijderen (controleer wel dat er geen siliciumdiodes geplaatst zijn geweest op de buisvoet). In het geval van een solid state gelijkrichter (metaalgelijkrichter of siliciumdiode) moet de diode losgesoldeerd worden. Opgelet, metaalgelijkrichters hebben de neiging defekt te gaan: ze gaan dan in kortsluiting. Controleer ook of er geen tweede gelijkrichting gebeurt (bijvoorbeeld voor de voortrap of de negatieve roosterspanning). Omdat de spanning hier lager is wordt er meestal een solid state gelijkrichter gebruikt.

De versterker krijgt nu netspanning via een gloeilamp om na te gaan dat er geen kortsluitingen zouden zijn (de hoogspanningswikkelingen kunnen in kortsluiting zijn). Men gaat na of alle wisselspanningen aanwezig zijn, rekening houdend met de lagere netspanning.

Ook enkele gelijkgerichte spanningen moeten aanwezig zijn, dit betreft de negatieve polarisatiespanning van de eindtrappen. De spanning wordt geleverd door een metaalgelijkrichter. Het is aangeraden de gelijkrichter en de elko te vervangen, zelfs al lijken ze nog goed, want een defekt in die kring heeft een desastreus gevolg voor de versterker. Niet alle versterkers hebben een polarisatie door middel van ene negatieve spanning, veel versterkers gebruiken een automatische polarisatie door cathodeweerstanden.

Men kan de netspanning verhogen tot ongeveer de normale netspanning, zodat de gloeidraden normaal gevoed worden.

Nu wordt de aparte voeding ingeschakeld en men laat de spanning stijgen tot ongeveer 50 à 70V. Omdat de netspanning (= gloeispanning) nagenoeg normaal is zou men een normale emissie hebben. Een labovoeding met stroomaanduiding is zeer praktisch: met de verlaagde hoogspanning moet je uitkomen op een stroom van ongeveer 10mA (met een zeer ruime marge).

Hoe de versterker testen?

• met een normale gloeispanning geleverd door de transfo van de versterker en
• een externe lagere hoogspanning geleverd door een electronische voeding of een variac + transfo + gelijkrichter + elko.

De spanningsval over iedere anodeweerstand moet ongeveer gelijk zijn aan de spanning over de betreffende buis (cathode en anode). Hier ook een ruime marge nemen.

Men moet enkele volts meten over de cathodeweerstanden (minder dan 1V voor de voortrappen en enkele volts voor de eindtrappen.

Iedere buis wordt apart getest door zich te baseren op de aansluitingen, deze zijn gemakkelijk te vinden op het internet. De stuurroosters moeten op massapotentiaal zitten (nooit positief ten overstaan van de cathode). De schermroosters en anodes moeten een spanning hebben in de buurt van de voedingspanning. Bepaalde faseomkeertrappen hebben een cathodespanning rond 1/4 of 1/5 van de anodespanning. Men kan gemakkelijk de functie van iedere buis achterhalen door de signaalweg van de ene naar de andere buis te volgen.

Men kan de versterker testen door een signaal te geven aan de ingang en de signaalweg volgen met een signal tracer of oscilloscoop. Als men een luidspreker aansluit moet men het signaal door de luidspreker horen. Het signaal kan vervormd zijn als de hoogspanning lager dan normaal is. De versterker moet reeds kunnen werken op een hoogspanning van 70VDC als de gloeispanning correct is.

En om af te sluiten: laat je versterker nooit werken zonder aangesloten belasting: door de uitslingeringen kan er overslag gebeuren in de transfowikkelingen (uitgangstransfo) waardoor die doorslaat en defekt gaat. Dit is zeker het geval als de versterker onstabiel is en gaat oscilleren. Sluit een vermogensweerstand van 10Ω op de uitgang.