Veilig opstarten van een oude versterker

De technici weten dat je een oude versterker die lang niet gebruikt is geweest niet zomaar op de netspanning mag aansluiten.

Mijn versterker bromt of oscilleert

het betreft hier een nieuw gemaakte versterker, gebouwd met perfecte componenten. Electrisch zijn er geen fouten gemaakt, en toch is de versterker onstabiel

Beschadiging van de cathode

Het begrip "cathode poisoning" wordt voor verschillende fenomenen gebruikt.

Te hoge roosterspanning

1. Door een interne oorzaak: contaminatie van het stuurrooster.
   De fout kan zowel optreden in buizenversterkers en in de eindtrappen van lampenradio's.
   Een van de meest voorkomende fout bij een lampenradio is dat de stroom door de eindpentode te veel oploopt door neerslag van cathodemateriaal op het stuurrooster. Dit is een interne oorzaak en kan enkel opgelost worden door de betreffende buizen te vervangen en de instellingen te controleren zodat de fout niet meer kan optreden.

   Hetzelfde fenomeen treed ook op bij nixiebuizen, waarbij het losgeslagen cathodemateriaal op de andere cathodes neerslaat.

2. Door een externe oorzaak: verkeerde polarisatiespanning.
   Een foutieve roosterpolarisatie kan ontstaan bij zowel lampenradio's (met polarisatie door de cathodeweerstand) als bij versterkers (instelbare negatieve roosterspanning).
   • Bij lampenradio's wordt de foutieve roosterspanning meestal veroorzaakt door een lekkende koppelcondensator.
   • De negatieve voorspanning van versterkers wordt doorgaans ingesteld door een trimmer. Als de loper slecht contact maakt, dan kunnen de eindtrappen sneuvelen omdat de voorspanning wegvalt.

3. Door een verkeerde buisvoet te gebruiken waardoor er een slechte contact was tussen de buishouder en de buis.

Deze drie laatste fouten zijn met elkaar verbonden: door een foutieve roosterpolarisatie kan er een te hoge stroom door de eindtrappen lopen, waardoor er na verloop van tijd cathodemateriaal loskomt en op het stuurrooster terechtkomt en de buis onbruikbaar wordt.

NOS of recup?

NOS buizen zijn "new old stock", buizen die nog nooit gebruikt zijn geweest. Deze buizen zijn zo goed als nieuw en presteren zeer goed (buizen verslijten niet door in een ladekast te liggen).

Recup buizen zijn buizen die uit oude toestellen gehaald zijn geweest (vooral televisies, je kan de typische televisiebuizen terugvinden: EF80, PCF80, PCL86, PCL85, PL504, PFL200,...). Bepaalde televisies hebben honderden uren gespeeld en bepaalde buizen zijn daardoor versleten. Het zijn vooral HF buizen (in tuners) en MF buizen in televisies die het zwaar te verduren krijgen (en niet zozeer de vermogensbuizen zoals de raster- en lijneindtrappen: die zijn daarop berekend). De HF buizen werken met een relatief hoge stroom uit een kleine cathode en de emissie kan daardoor teruggevallen zijn.

Een element is de kleur van de opschrift: is die wat geelachtig geworden, dan is het een buis die reeds gebruikt is geweest. Vaak is het opschrift ook niet meer volledig. Het opschrift van een nieuwe buis is volledig wit (te vergelijken met een wit blad papier).

De verpakking van oude buizen is doorgaans wel vergeeld. Let op met buizen die in te nieuwe verpakkingen geleverd worden: het is gemakkelijk doosjes te printen. Als de verpakking er splinternieuw uitziet en de buis heeft een geelachtige opschrift, dan mag je zeker zijn dat de buis reeds gebruikt is geweest.

De afbeelding links zijn twee identieke buizen, één is een maand in een push pull versterker gebruikt, de andere komt zo uit de doos (reserve).

Problemen met weerstanden en condensatoren

Hetzelfde effekt treedt ook op bij schakelende voedingen die een hoogohmige weerstand hebben om de voeding te doen starten. Er zit een hoge spanning over de weerstand (300V) en hoewel de stroom zeer beperkt is, is dit voldoende om de weerstand te doen sneuvelen.

Elko's drogen uit en moeten na een lange tijd vervangen worden (20 jaar of meer), dit hangt ook af van de temperatuur waaraan de elko's blootgesteld zijn geweest). Als het toestel lange tijd niet gebruikt is geweest, dan moeten de elko's opnieuw geformeerd worden (het herstellen van de isolerende laag die de condensator vormt). Dit gebeurt best door de versterker op een lage spanning te laten werken en de spanning langzaam op te voeren met een variac (beginspanning 50VAC langzaam oplopend naar 230VAC (1 uur).