Indexpagina single ended versterkers

Algemene informatiepagina

De eigenschappen van een single ended versterker en een moderne uitvoering.

Met een single ended eindtrap kan men een theoretisch vermogen van 50% halen (in de praktijk is dat 30% en vaak nog minder als men de vervorming wilt beperken). De eindtrap moet noodgedwongen in classe A werken. Deze schakeling heeft echter geen omkeertrap nodig.

SRPP schakeling

Een alternatief op de single ended versterker waarbij de dure uitgangstransformator kan komen te vervallen is de SRPP schakeling waarbij men een goedkope sonorisatie transfo kan gebruiken. Deze schakeling werd vaak gebruikt in de duurdere televisies en radio's waarbij zelfs de uitgangstransfo vermeden kon worden door hoogohmige luidsprekers te gebruiken.

Oude lampenradio's

Deze hadden een single ended uitgang en werden zo goedkoop mogelijk gemaakt, en toch geven ze een aangename klank. Hoe dit gerealiseerd kon worden lees je op deze pagina.

Loftin-White schakeling

Dit is een schakeling die in 1929 ontworpen werd om de beperkingen van de componenten van toen te omzeilen. Soms kan je een dergelijke schakeling terugvinden op bepaalde fora.

Transformatoren

Men kan een andere type transformator gebruiken, bijvoorbeeld een transformator voor 100V sonorisatie, maar de permanente stroom moet beperkt worden omdat de transfo geen luchtspleet heeft. Bij een lage stroom hoort ook een hogere uitgangsimpedantie zodat de overdracht van vermogen niet optimaal is. De primaire impedantie van een 10W 100V transfo is meestal 1kΩ, terwijl de impedantie van een vermogenbuis die met een lage stroom werkt een impedantie van 5kΩ heeft. Een hoog vermogen zal je niet halen, hoogstens 1 à 2W met een lijntransfo van 10W.

Je kan echter een 100V sonorisatietransformator gebruiken in een parafeed schakeling: dit werkt uitstekend om de constante stroom in de transfo te elimineren.

Bepaalde voedingstransfo's kunnen als audiotransfo gebruikt worden, dit hangt af van de kwaliteit van de wikkeling. Er mag nooit een te hoge permanente stroom door de wikkeling lopen zodat de transfo niet gesatureerd wordt. Dit betekent dus een lage anodestroom en een zeer hoge anodespanning (om toch voldoende vermogen te halen). In een single ended schakeling wordt de uitgangsimpedantie van de buis dus redelijk hoog, waardoor men verplicht is een hoge transformatieverhouding te gebruiken, zoals een transfo 220V naar 6V. Sommige voedingstransfo's kunnen gebruikt worden om de impedantie aan te passen, bijvoorbeeld in een srpp schakeling.

Oude radio's hadden een "warme" en "ronde" klank, maar deze eigenschappen zijn in het toestel ingebakken door de ingenieurs, lees het artikel over Menno van der Veen, "Wat kan men leren uit lampenradio's". Besluit: de radio klinkt goed, maar het vermogen is beperkt en de vervorming hoog.

De EL84 die doorgaans gebruikt wordt in dergelijke lampenradio's is een klassieke pentode, dus met een hoge inwendige weerstand. Zelfs na de transfo blijft de impedantie hoog (meer dan 10Ω), waardoor de demping van de luidspreker slecht is. Maar door de resonantiefrekwentie van de weinig gedempte luidspreker heeft men volle (maar niet strakke) bassen.

Een single ended versterker heeft doorgaans een laag vermogen en om een voldoende volume te halen is het noodzakelijk gevoelige luidsprekers te gebruiken. Zelf raad ik aan een full range luidspreker met whizzer te gebruiken: je hebt minder verliezen want er is geen filter en de versterker heeft een betere controle over de luidspreker. Hoe complexer de filterinstallatie (driewegs), hoe minder vermogen er overblijft om de luidsprekers aan te sturen.

Na lang aarzelen heb ik toch een single ended versterker met EL504 gebouwd om eens na te gaan of de geluidskwaliteit echt zo goed is. Het is geen klassieke single ended schakeling, maar een parafeed. De versterkertrap van een oude radio, dat is echt een achterhaalde schakeling waar er veel compromissen gedaan werden.

Echte puristen zweren enkel bij de WE 300B, een triode die door Western Electric ontworpen werd, door de duitsers voor de tweede wereldoorlog gebruikt werd en nu massaal door de chinezen op de markt gebracht wordt. Het is een triode met een direct verhitte cathode (de enige manier om toen voldoende emissie te bekomen). Als je de caracteristieken bekijkt, dan heeft de buis een mooi lineair verloop. Via de link zal je twee schakelingen terugvinden.