Een uitgangstrap die het vermelden waard is, is de SRPP configuratie (Series Regulated Push Pull).
-
-
Links het opstarten van een SRPP versterker met een paar PCL805. Rechthoekig signaal van 400Hz, belasting 3.75Ω. Er zijn geen parasitaire oscillaties te bespeuren, een kenmerk van de SRPP schakeling. De faseverschuiving is niet meetbaar, er is maar één condensator in de signaalweg. De bandbreedte werd hier bewust beperkt bij 22kHz, vandaar de stijgtijd.
Indien ik zoveel pagina's aan deze versterker besteed is het misschien wegens sentimentele redenen: het is de eerste versterker die ik gebouwd heb (en die heel goed bleek te werken) ter vervanging van een defekte transistor audioversterker in m'n televisie.
Rechts een monobloc schakeling met twee PCL805. Er zijn twee voedingstransfo's, één voor de gloeispanning en één voor de hoogspanning. Er is ook een aanpassingstransfo voor de luidspreker. Je ziet dat de schakeling heel eenvoudig kan zijn.
Het vermogen vanb twee monoblocs is voldoende voor een huiskamer, maar zoals alle SRPP/SEPP schakelingen is het vermogen beperkt door de schakeling zelf. De verschillende schakelingen die ik ontworpen heb hebben als doel de vervorming te beperken, maar het vermogen blijft gelimiteerd. Een schakeling met PCL805 kan 4W leveren, een schakeling met PL508 6W en een schakeling met PL504 8W.
Je moet het vermogen dat je ter beschikking hebt optimaal benutten. Bepaalde bronnen bevatten subsonische frekwenties die veel vermogen vragen. Samen met een sterke tegenkoppeling en koppelcondensatoren van te hoge waarde kan er een condensator blocking gebeuren bij hoog vermogen: een plots instorten van het vermogen met sterke vervormingen. Wens je de sterke tegenkoppeling behouden, dan moet je de ongewenste frekwenties wegfilteren door een ingangscondensator met de correcte waarde te gebruiken en de koppelcondensatoren in de versterker niet te groot te kiezen.
Is dat niet mooi?
Een weinig voorkomende configuratie van de SRPP met een PCF80 als voortrap.
De eigenaardigheden van deze schakeling worden op de betreffende pagina uitgelegd.
De twee kleine modules tonen dat deze versterker nagenoeg symmetrisch is, vandaar de naam symmetrische serie push pull. Het is de complete schakeling (met fase-omkeertrap) zols het origineel ontwerp.
De SRPP schakeling is een speciale schakeling, en dit wordt meer in detail uitgelegd in deze inleiding. Er bestaan verschillende SRPP schakelingen, maar die hebben ook verschillende namen gekregen.
We beginnen met een inleiding over de SRPP schakeling, om dan over te gaan op een schakeling van MBLE. Daar zie je ook dat de echte SRPP schakeling complexer is dan de schakeling die men in consumer apparatuur later zal aantreffen.
In dezelfde brochure van MBLE geeft men de eigenschappen van de schakeling met ene fase omkeertrap en zonder. Omdat er toen geacht werd dat een vermogen van 4W en een vervorming van 1 à 2% voldoende was, zijn alle consumertoestellen zonder cathodyne fase omkeertrap. Maar als je zelf een versterker bouwt moet je niet gaan voor deze verwaterde oplossing, maar een schakeling ontwerpen met een extra cathodyne fase omùkeertrap.
De Bi-ampli benaming werd voor enkele Philips radiotoestellen gebruikt die een OTL (Output TransformatorLess) uitgang hadden. Dezelfde naam werd eveneens gebruikt voor radiotoestellen met gescheiden versterker voor laag en midden/hoog. Toch wel, er was een tijd dat Philips ook hoogwaardige apparaten kon bouwen. Dat was in de jaren 1955.
De Futtermanschakeling lijkt op de MBLE-schakeling, maar met een andere manier om de fase omkeertrap aan te sturen om een sterker signaal te krijgen voor de bovense eindbuis.
De Murray schakeling is nog een andere versie van de SRPP schakeling, met een eigen manier om de bovenste vermogenbuis aan te sturen. Goed afgeregeld levert de versterker een vervorming van minder dan 0.1%, maar de afregeling is complex en moet opnieuw uitgevoerd worden als de buizen vervangen worden (of als de buizen verslijten en hun karacteristieken veranderen).
De XPP schakeling is een verbetering van de Gomez schakeling en in zelfinstellend. Er is geen complexe afregeling nodig om tot een lage vervorming te komen en deze schakeling wordt soms gebruikt in de betere koptelefoonversterkers.
Deze schakeling verschilt van de europese SRPP schakeling. De bedoeling van de schakeling was ook niet dezelfde: men wou niet persé de outputtransformator dumpen, maar men wou een schakeling die de nadelen van de balansversterker niet had (dit had te maken met de kwaliteit van de toen beschikbare outputtransformatoren).
Deze uitvoering lijkt veel op de amerikaanse versie van de SRPP. We hebben hier een schakeling uit le Haut parleur, een franse hifi magazine. Deze versterker gebruikt speciale buizen (vermogenstriodes die oorspronkelijk bedoelt waren voor gestabiliseerde voedingen) en ik zou niet aanraden van zo'n versterker te bouwen.
De UL84, PL84 en EL86 zijn speciaal ontworpen om te werken met een verlaagde hoogspanning en een hogere stroom om zo de inwendige weerstand van de versterker te verlagen. Deze buizen zijn dan ook ideaal voor dergelijke schakelingen. Ook de PCL86 die later gekomen is kan in een SRPP schakeling gebruikt worden (en heeft het voordeel dat je twee extra triodes erbij krijgt). Deze pagina bevat onder ander een paar historische schakelingen.
DE 7754 is het amerikaan equivalent van de EL86 die ontworpen is om op een lagere spanning te werken (150V). De buizen zijn dan ook gemaakt voor de SEPP schakeling zoals de EL86.
Het is duidelijk een amateurschakeling want commerciele ontwerpen gebruiken meer standaardontwerpen. Een SRPP schakeling wordt niet vaak gebruikt in productieschakelingen, nochtans heeft zo'n schakeling een uitstekende geluidskwaliteit (beter dan een single ended of een klassieke push pull). De gebreken van de schakeling worden uitgelegd.
Koptelefoonversterkers zijn doorgaans uitgevoerd als SRPP schakeling, op deze pagina heb je ook andere schakelingen zoals de cathodevolger van White die ook als koptelefoonversterker gebruikt kan worden.
Dit is een koptelefoonversterker met PCL805 voor hoogohmige esoterische koptelefoons: een oorspronkelijke, veel te complexe schakeling, en dan mijn versie.
De SRPP versterkers zijn gebouwd om te werken met hoogohmige luidsprekers, maar je kan ook laagohmige luidsprekers gebruiken als je een transfo voor 100V sonorisatie tussen plaatst. Omdat er geen permanente ruststroom door de transfo loopt is er geen risico dat de transfo gesatureerd geraakt.
In de loop der jaren heb ik heel veel SRPP schakelingen ontworpen. Met zo'n schakeling kan je heel veel experimenteren.
Ik heb eerst een basisschakeling gebouwd met een paar PCL86 in de jaren 1980 (die versterker heb ik jaren gebruikt), dan de schakeling uitgebreid met een extra triode om de oorspronkelijke SRPP schakeling te bekomen. Er werden testen gedaan met verschillende buizen, maar ook met verschillende aangepaste schakelingen.
De normale SRPP schakeling heeft immers twee cathodeweerstanden die ene deel van de beschikbare hoogspanning gebruiken en daardoor het beschikbaar vermogen met ongeveer 15% verlagen. De schakeling met cathodeweerstanden heeft ook een werkpunt dat verschuift naargelang de belasting, en dat wille we vermijden. Met een negatieve roostervoorspanning kunnen we het werkpunt van beide buizen goed instellen.
We vergelijken de single ended schakeling met de series regulated push pull versterker: beide versterkers hebben veel punten gemeen, maar bij de SRPP kan de dissipatie over twee buizen verdeeld worden, waardoor we ofwel wat zwakkere buizen kunnen gebruiken, of meer output kunnen halen uit de gekozen buizen.
Ik heb reeds meerdere SRPP schakelingen gebouwd en ik weet dat ze zeer goed klinken. Maar waarom zou men nu een srpp schakeling gebruiken in plaats van de meer bekende schakeling met balanstransformator?
