|
Mensen hebben het altijd over single ended versterkers, classe A,... alsof zo'n type versterker een ongelofelijke klank zou leveren. Niets is minder waar, en terwijl we op de pagina de SRPP vergelijken met een klassieke push pull gaan we hier de SRPP schakeling vergelijken met een single ended versterker (SE). Op een volgende pagina tonen we een moderne voorbeeldschakeling.
Single ended (SE) - Serial Push Pull
- De klassieke balansversterker heeft een aangepaste transfo met luchtspleet nodig. Deze transfo's zijn veel duurder dan balanstransformatoren omdat er een permanente ruststroom door de transfo loopt. Er moet voldoende ijzer aanwezig zijn om saturatie te voorkomen.
De kwaliteit van de versterker staat of valt met de gebruikte transfo. Deze transfo's moeten specifiek gekocht worden voor de betreffende eindbuis, experimenteren is hier niet mogelijk.
De srpp schakeling werkt zeer goed met een transfo voor 100V sonorisatie (en kan zelfs getest worden met een normale voedingstransfo 220V naar 12V). Transformatoren voor sonorisatie zijn goedkoop en leveren een goede klank (als je een bekend merk koopt). Ze worden gebruikt in professionele apparatuur.
De transformator wordt gebruikt om de impedantie aan te passen en de stroom die door de transfo loopt is minimaal.
- De single ended versterker kan enkel in classe A werken, in het midden van de curve, de verplichte classe A zou de reden moeten zijn van de uitstekende geluidskwaliteit. De gemiddelde ruststroom blijft constant, ongeacht het vermogen.
Het rendement is bijzonder laag, het vermogen is altijd lager dan 50% van de dissipatie in de eindtrap. Met een EL84 met anodedissipatie van 10W haal je een vermogen van 4W voor vervorming (Va = 250V, Ia = 40mA).
De basis srpp schakeling werkt eigenlijk enkel goed in classe A, maar met een aangepaste schakeling kan men de versterker laten werken in classe Ab (verhoogde ruststroom van 16 naar 36mA in rust en 3W).
Het rendement is laag maar de dissipatie kan over twee buizen verdeeld worden. Met een paar EL86 in een basisschakeling (speciaal ontworpen buizen om te werken op een lagere spanning) haal je een vermogen van 4W (voedingsspanning = 300V, anodestroom = 67mA)
- De geluidskwaliteit wordt mede bepaald door de kwaliteit van de single ended transfo. Is de instelpunt van de versterker niet optimaal, dan werkt de versterker niet in zijn lineair gebied en zijn er vervormingen. Is de stroom te laag ingesteld voor de transfo, dan wordt die niet optimaal gebruikt en is de vermogenoverdracht laag, is de stroom te hoog, dan kan de transfo in saturatie gaan met een sterke vervorming tot gevolg.
De SRPP schakeling is een symmetrische schakeling (met de eindtrappen in serie in plaat van parallel zoals bij een klassieke balansversterker) waarbij de vervormingen die door een eindtrap veroorzaakt worden gedeeltelijk opgevangen worden door de tegengestelde vervormingen van de andere buis.
- Om de ruststroom door de transfo te beperken (minder ijzer nodig) zal men met een zo hoog mogelijke spanning werken. De uitgangsimpedantie van de buis is hoog en een hoge transformatieverhouding is nodig om 8Ω luidsprekers aan te sturen. Door de hoge transformatieverhouding is het rendement van de trasnfo lager door de minder goede koppeling tussen primair en secundair.
Een srpp schakeling heeft een zo hoog mogelijke spanning nodig om de buizen optimaal te laten werken. 300V is de minimale spanning om een hoog vermogen te halen (en om te kunnen werken met 100V sonorisatietransfo's). De uitgangsimpedantie is echter laag (ongeveer 1kΩ) zodat de transformatieverhouding laag kan zijn (15 : 1). Een sonorisatie transformator voor 100V lijnen is optimaal. Er loopt slechts een zeer beperkte ruststroom door de transfo zelf zodat permanente magnetisatie nagenoeg uitgesloten is.
- De single ended versterker en de SRPP versterker zijn asymmetrisch ten opzichte van de voedingsspanning. Een goede filtering is daarom nodig, zeker omdat de ruststroom altijd even hoog is, zelfs tijdens de stille passages wanneer de brom het meest hoorbaar is. Terwijl ik versterkers heb gebouwd met enkel een 50µF elko (push pull versterker 10W met ruststroom van 8mA/eindtrap) zonder hoorbare brom moet je hier elko's voorzien van minstens 220µF voor 100mA.
- In tegenstelling met de parallel push pull (balansversterker) heeft de single ended versterker en de SRPP een beperkte vermogensreserve. Bij het bereiken van de limieten stijgt de vervorming snel (hoofdzakeleijk even harmonischen)
Op een volgende pagina gaan we kijken welke componenten we nodig hebben voor een moderne SRPP schakeling en verder werken we een moderne hybride SRPP schakeling uit.
|