Versterkers zonder transformator

Eindtransformatoren waren duur, zeker als ze een lineair verloop moesten hebben voor alle audiofrekwenties. Bij Philips heeft men ontwerpen gebouwd zonder uitgangstransformator, te gebruiken in zowel radio's als televisies. Het nadeel is enkel dat men een hoogohmige luidspreker moet gebruiken (800Ω), maar dit was blijkbaar goedkoper dan een goede uitgangstransfo.

Zie ook de algemene pagina seriegeschakelde push pull waar meer informatie te vinden is. Dergelijke schakelingen worden tegenwoordig nog gebruikt om koptelefoons aan te sturen.

In die tijd werden er trouwens een aantal radio's gebouwd zonder voedingstransfo, en het was dan ook vanzelfsprekend dat men ook de uitgangstransfo overboord wou (hoewel de SRPP bedoelt was voor high end radiotoestellen, en die hadden wel een voedingstransfo).

EL84 et UL84 (platenspeler)
Laat u niet misleiden: er zijn meer verschillen dan enkel de gloeispanning tussen een EL84 en een UL84. De laatste buis werd ontworpen om gebruikt te worden in radiotoestellen zonder transformator en de buis was geoptimaliseerd om reeds op een lagere spanning een voldoende vermogen te kunnen leveren. Daarom werd deze buis geselecteerd, zelfs al betekent dit dat de voedingstransfo een extra wikkeling nodig heeft (45V gloeispanning voor de UL84). Indien men deze buis specifiek gebruikt in plaats van een EL84, dan is het ook omdat de UL84 een hogere doorslagspanning heeft tussen gloeidraad en catjode (170V).

De eerste schakeling werd in een platenspeler van Philips gebruikt.

UL86 (radio)
De SRPP schakeling werd vooral bij radiotoestellen gebruikt, waarbij de afwezigheid van een outputtransformator ten goede kwam aan de geluidskwaliteit. Dit werd meer en meer belangrijk, nu dat de radiotoestellen ook uitgerust werden met een FM ontvanger in de jaren 1950. De SRPP schakeling werd OTL genoemd bij Philips, maar men komt ook de benaming "Bi-Ampli" tegen, die oorspronkelijk iets volledig anders betekende.

Het beste toestel had een dubbele versterker (gescheiden lage en mid/hoge tonen) om de intermodulatievervorming tegen te gaan, en ieder versterker was in OTL-technologie. De gebruikte luidsprekers waren 800Ω exemplaren. De schakeling rechts is dus tweemaal aanwezig in de radio (die toen nog mono was).

De radio gebruikt 4 UL84, de scheiding tussen laag en midden/hoog gebeurt na de voortrap door middel van een eenvoudige 6dB/octaaf filter.

Vaak stond de zware radio opgesteld in het salon, en een extra luidspreker werd in de keuken geplaatst. Hier hadden we een probleem, want die extra luidspreker was vaak een normale 8Ω luidspreker, waardoor er toch een aanspassingstransfo nodig was. Maar de transformator die geen anodestroom moest verwerken had betere eigenschappen dan een transformator voor een single ended eindtrap. Madam in haar keuken kon dus ook genieten van een hoogwaardige klank tijdens haar werkzaamheden.

PL84 et PCL82 (televisie)
Reeds eind jaren 1950 schakelt Philips over op de SRPP schakeling in zijn televisies, deels om de uitgangstransformator te vermijden, maar ook omdat daardoor een betere geluidskwaliteit mogelijk was (het audiosignaal van de televisie was FM, behalve voor de fransen).

De eerste schakeling gebruikt een PCL82 voor de voortrap en lage pentode en een PL84 voor de hoge pentode. De PCL82 is wat zwakker dan de PCL86 die later gebruikt zal worden, maar erg is dit niet: bij een SRPp schakeling wordt de dissipatie over twee buizen verdeeld.

De televisie is het model 21TX285. Er is een enkelvoudige toonregeling (hoge tonen), maar ook twee drukknoppen om de lage en hoge tonen te onderdrukken. Analyseer de schakeling, want die gaat plost complexer worden!

PL84 et PCL86 (televisie)

De PCL86 is eigenlijk een PL84, maar met een extra triode waarvan de eigenschappen vergelijkbaar zijn met die van een ECC83. De anodedissipatie van de PCVL86 is hoger dan die van een PCL82, maar lager dan die van een EL84/EL86. De maximale dissipatie wordt echter nooit bereikt in een goed werkende srpp schakeling.

Dee eindtrap wordt ook gebruikt om het 5.5MHz FM intercarrier signaal te versterken. Het FM signaal werd afgetapt aan de video-diode, door een 5.5MHz filter geleid en door de audiotrap versterkt: ingang op het rooster van de pentode van de PCL86, uitgang op de anodekring van de PL84 met een 5.5MHz kring. De condensateurs van 10nF zorgen ervoor dat de eindtrap als een soort cascode werkt voor het FM middenfrekwent signaal. Daardoor was er slechts één FM middenfrekwent transistor nodig, dit is de orange baan. Een schakeling die zowel gebruikt wordt om het radiosignaal en het audiosignaal te versterken heet een reflexschakeling.

De schakeling heeft nog een extraatje, namelijk een bromonderdrukking (SRPP schakelingen zijn slecht in het onderdrukken van de netspanningsbrom). Het wisselspanningcomponent van de voedingspanning wordt verzwakt en in tegenfase aan de voortrap aangelegd, zodat de brom onderdrukt wordt. Voorwaar, dis is een schakeling die doorontwikkeld is geweest tot in de perfectie.

Philips is deze schakeling blijven gebruiken, zelfs nadat er transistoren beschikbaar waren die een vermogen van 4W of meer konden leveren (audioversterker met complementaire silicium transistoren). Een buizenversterker was toen goedkoper dan een transistorversterker. Het moet gezegd worden, dat wanneer Philips overgeschakeld is op transistoren de geluidskwaliteit ferm achteruit is gegaan. En zo heb ik mijn eerste SRPP versterker ontworpen.