Buizenversterkers
Optimale werkingsparameters
PL508

De EL508/PL508 werd ontworpen als rastereindtrap in kleurentelevisies en er werden in de datasheets van toen geen werkingsparameters gegeven voor een werking als audio eindtrap.
-

-

Men kan de EL508 best vergelijken met de meer bekende 6V6. de oppervlakte van de anode is identiek bij de twee buizen: de maximale dissipatie is daardoor ook identiek (12W). Beide lampen zijn ook beam tetrodes (straalbundel tetrodes) met een hoog rendement (maar om verschillende redenen). Maar verder zijn het twee totaal verschillende buizen.

De 6V6 werd ontworpen vòòr de tweede wereldoolog en veel fabrikanten maken nog die buis die gebruikt wordt in versterkers met een relatief laag vermogen. Er kunnen grote verschillen zijn tussen de buizen onderling.

De EL508/PL508 werd ontworpen voor één enkele functie: de verticale afbuiging in kleurentelevisies. Alle lampen zijn nagenoeg identiek en kunnen omgewisseld worden.

De 6V6 werd ontworpen als algemene buis (toen werden er geen buizen ontworpen specifiek voor audiotoepassingen). De buis kan met verschillende voedingsspanningen gebruikt worden (van 150V tot 300V voor een vermogen van 2 tot 5W in een single ended versterker). De beam tetrode heeft een hoger rendement dan de pentode die vervangen werd (6F6) en de lamp kon ook gebruikt worden in accu radio's (veel streken in de Verenigde Staten waren nog niet aangesloten op de electriciteitsdistributie).

Het vermogen werd gegeven met een vervorming van 3 à 10%. Men gebruikte toen geen tegenkoppeling, want daardoor zou men een extra triode moeten gebruiken. De bedoeling van deze lamp was immers om een extra buis te vermijden om de kosten en het verbruik te drukken. Met een goede outputtransformator, een goed ingestelde tegenkoppeling en een degelijke schakeling kan men een lage vervorming halen.

De EL508 moest een zeer hoge stroom kunnen leveren met een lage anodespanning (Va = 50V et Vg2 = 170V op het einde van het raster). Om dat te bereiken is een brede cathode noodzakelijk. Het gloeivermogen van 5.1W is dan ook het dubbele van dat van de 6V6. De werkingsparameters van de twee buizen zijn dan ook totaal verschillend, ondanks het feit dat beide buizen veel op elkaar lijken. In een push pull schakeling kan de 6V6 een vermogen van 14W leveren terwijl de EL508 tot 40W kan gaan met een aangepaste schakeling.

In een single ended schakeling leveren beide lampen een identiek audio vermogen. De EL508 presteert niet uitzonderlijk in een classe A werking.

Optimale werkingsparameters

Ik heb de buis getest in verschillende configuraties om zo de beste parameters te bepalen. De buis geeft een heel mooie klank en is krachtiger dan de meer bekende EL84. De buis komt een beetje overeen met een 6L6.

Single ended versterker

De werking in classe A is verplicht:
  • Voedingsspanning: 190V (anode en schermrooster)
  • Anodestroom: 60mA
  • Polarisatie g1: -17V door ontkoppelde cathodeweerstand van 270 à 300Ω
  • Anode dissipatie: 10W
Het vermogen dat gehaald kan worden is ongeveer 4W. Een single ended werking is niet optimaal voor beam tetrodes wegens de relatief hoge vervorming die hier niet gecompenseerd kan worden zoals in een symmetrische push pull versterker.

Push pull versterker

De hier aangehaalde spanningen kunnne gemakkelijk bekomen worden met een transfo uit een midirack en een spanningsverdubbelaar.

Met negatieve roostervoorspanning:

  • Anodespanning: 300V
  • Schermroosterspanning: 200V
  • Ruststroom: 10mA
  • Roostervoorspanning ongeveer -28V
De roostervoorspanning moet ingesteld worden om een ruststroom van 10mA te hebben. Een vermogen van 40W is haalbaar met een anodespanning van 360V. Met een spanning van 300V haalt men een vermogen van 20W (d < 0.1%, tegenkoppeling van 10dB). Het werkpunt moet gestabiliseerd zijn om een vermogen boven de 20W te halen. De stuurspanning moet 20Veff bedragen om de buis volledig uit te sturen.

Ik heb ook testen gedaan met dezelfde versterker met een schermroosterspanning van 100V in plaats van 200V:

  • Anodespanning: 300V
  • Schermroosterspanning: 100V
  • Ruststroom 10mA
  • Roostervoorspanning: -13V

Een werkpunt die halverwege gelegen is (schermroosterspanning van 150V) is natuurlijk ook mogelijk. Deze spanning kan gemakkelijk bekomen worden met een isolatietransfo 220V naar 110 + 110V, met de middenaftakking heb je 150V.


Test met Va = 300V, Vg2 = 100V
Vermogen 12W
Het vermogen met dezelfde versterker is gezakt naar 12.5W. De anode piekstroom bedraagt 135mA (gemiddeld: 60mA) en de schermroosterstroom bedraagt slechts 4mA op maximaal vermogen, een zeer lage waarde. Skoopbeeld rechts (zeer weinig vervorming). Omdat de roostervoorspanning lager is is de versterkingsfactor groter (de tegenkoppeling werkt sterker). Een stuurspanning van 10V effectief is voldoende.

Met polarisatie door cathodeweerstand:

  • Anodespanning: 300V
  • Schermroosterspanning: 100V
  • Cathodeweerstand: 330Ω (één per buis)
  • Cathodespanning: 8.5V (rust), 12.5V (max. vermogen)
Het vermogen bedraagt 10W. De ruststroom bedraagt ongeveer 26mA (een zeer veilige waarde) en loopt op tot 38mA, de EL508 wordt dus nooit overbelast (maximale dissipatie 11W). De dissipatie in rust is echter veel hoger dan de dissipatie van een versterker met negatieve polarisatie want de werking is nagenoeg in classe A. De ruststroom tussen twee lampen kan verschillen en er is geen instelling om de stroom op een gelijke waarde te brengen.

De lagere schermroosterspanning is goed omdat het de dissipatie in de buis wat beperkt en de versterking hoger maakt. De roostervoorspanning is lager, waardoor er minder verliezen zijn over de cathodeweerstand.

De EL508 is niet geschikt voor low loading (hogere waarde cathodeweerstand) want er is meer vervorming.

Publicités - Reklame

-