PL504 PL508 EL84 Pa: 16W 12W 12W De anodedissipatie wordt aangegeven bij een werking als eindtrap bij magnetische afbuiging in televisies (PL504 en PL508). De dissipatie mag hoger zijn bij een werking als versterker. Bij een dissipatie van 12W wordt de EL84 zeer warm, dit komt ook door de verliezen aan het schermrooster. Zicht door de anode op de roodgloeiende cathode. Het stuurrooster (g1) is goed zichtbaar. Het schermrooster (g2) waarvan de wikkelingen in het verlengde van die van het stuurrooster liggen is niet zichtbaar. Er is geen keerrooster (dit is een tetrode) maar platen die de electronenstroom concentreren. De werkingparameters (skoopbeeld): hoogspanning: 276V in rust (269V bij maximale belasting), g2: 195V in rust (192V maximale belasting), g1: -27V instelbaar op minimale vervorming. Anodestroom ingesteld op 8mA voor de laagste vervorming, maximale stroom van 68mA (piekstroom 130mA). G2 stroom: 1mA (4.4mA maximale belasting, piek 22mA). Stuurspanning op g1: 50Vpp. Je ziet het ingangssignaal, beide cathodestromen (over een weerstand van 1Ω) en de uitgangsspanning over een weerstand van 7.5Ω. Door de negatieve roostervoorspanning kan je beide stromen perfect identiek maken. Standaard versterker om verschillende configuraties te testen

Optimale werkingsparameters

• Voedingsspanning: 190V
• Anodestroom: 60mA
• Polarisatie g1: -17V
• Anode dissipatie: 10W

De meest efficiënte instelling van de PL508 is een classe AB met een ruststroom van 10mA (roostervoorspanning van -28V), anodespanning van 300V, schermroosterspanning van 200V. Stel de anodestroom niet in op minder dan 5mA, want dan wordt de klank niet goed. Je haalt gemakkelijk een vermogen van 20W. De buis gaat bijzonder lang mee, het is een buis die ontworpen is geweest om jarenlang stabiel te werken. Dit is nodig in kleurentelevisies, want een wijziging van de eigenschappen van de buis zou direct zichtbaar zijn op het scherm als kleuren die niet meer samenvallen.

Kwa vermogen kan je de PL508 plaatsen tussen de PCL805 die een maximaal vermogen van 10W kan leveren (push pull versterker in classe AB) en de PL504 die 40W kan leveren. Deze mooie buis heeft als voordeel dat die geen anodekap nodig heeft. Er is geen risico dat je de hoogspanning zou raken.

De PL508 is het equivalent van de PCL805: de PL508 werd gebruikt in rastereindtrappen van kleurentelevisies terwijl de PLC805 in zwart-wit televisies gebruikt werd. Beide buizen zijn beam tetrodes die een hoger rendement hebben dan gewone pentodes.

De gloeispanning van de PL508 tetrode bedraagt 17V. De maximale anodedissipatie is 12W.

Buizen die als eindtrap in de afbuiging gebruikt worden moeten een hoge stroom kunnen leveren bij een relatief lage spanning (320mA bij 50V in dit geval). De totale dissipatie van deze buizen is beperkt, want de buizen zijn niet permanent aktief. Dit betekent dat de buizen eigenlijk niet geschikt zijn om in classe A te werken, want de anodestroom zou dan beperkt moeten worden tot 30mA om de maximale dissipatie van de anode niet te overschrijden.

De EL508 hoort in het reeks van de PL500 door de magnovalvoet, die gebruikt werd voor hoogvermogen buizen in televisies (lijn en raster eindtrap). De EL508/PL508 is hier de vreemde eend, want het is een rastereindtrap en geen lijneindtrap.

Vergelijking EL508 en EL84

Het rendement van de PL508 ligt hoger, met een g2 stroom die 3% van de anodestroom bedraagt (11% voor de EL84). De buis wordt minder warm dan de EL84. Dankzij de grote cathode moet de buis al heel slecht zijn vooraleer de verminderde emissie gevolgen heeft voor de werking van de schakeling.

De uigangsimpedantie is laag en de demping is buitengewoon goed, met strakke, maar niet overdreven bassen (kenmerkend voor veel deflectiebuizen).

Het is niet omdat je een paar EL508 gebruikt, dat je een perfecte versterker zal hebben. Ik heb een heel goed klinkende versterker gebouwd, en een volgende versterker klinkt niet aangenaam. Omdat ik altijd dezelfde standaard voorversterkermodules gebruikt kan enkel de outputtransformator en de bekabeling een rol spelen.

Vergelijking EL508 met EL504

Het geluid is kwalitatief beter dan met een paar PL504, maar deze buizen waren niet gepaard, met een maximale stroom in één buis van 220mA en 150mA in de andere buis. Met een paar NOS EL504 had ik een nagenoeg identieke anodestroom en praktisch is er geen verschil in geluidskwaliteit.

De PL508 heeft een lagere maximale dissipatie en het audiovermogen is ook wat lager, maar je zal het verschil niet merken tussen bijvoorbeeld 18W en 20W. Stoort de anodekap, dan kan je PL508 buizen gebruiken (de schermroosterspanning moet eventueel aangepast worden).

Een vermogen van tweemaal 18W is zeker voldoende voor huiskamergebruik. De buren aan beide kanten van mijn rijhuis hebben reeds geklaagd over de geluidsterkte van de versterker (die dan nog niet op maximaal vermogen speelde!).

Vaak wordt ervaren dat een lampenversterker veel luider kan spelen dan een gelijkaardige transistorversterker omdat de buizenversterker zeer geleidelijk in oversturing gaat terwijl de transistorversterker akelig gaat clippen. De lampenversterker heeft doorgaans ook een hogere vermogensreserve, de eindtrappen kunnen overstuurd worden zonder dat die defekt gaan. In veel gevallen wordt de meeste vervorming veroorzaakt door de luidspreker zelf.

Op het net zie je vaak single ended schakelingen (SE) die deze buis of gelijkaardige buizen gebruiken (vaak zijn dat PL504). Dit is de buis totaal verkeerd gebruiken, want een PL508 kan dan een maximaal audiovermogen van 4W leveren (niet meer dan een EL84). Het enig voordeel is dat dit vermogen gehaald kan worden met een lagere anodespanning (en hogere stroom).

Een verslag van een radiotechnieker die twee buizen in een omgebouwde versterker gebruikt heeft: "De kwaliteit was verrassend te noemen". Mits de g2 spanning rond de 150V gehouden wordt kan de anodespanning gerust oplopen tot 350V (10mA anodestroom in rust, 45mA bij vol vermogen).

Sturing via het schermrooster
(enhanced triode)

Bij een beam tetrode is de invloed van het schermrooster zeer sterk: een verandering van de schermroosterspanning van 20V veroorzaakt een stroomverandering van 50mA. In de praktijk zal men wel werken met een stuurroosterspanning die meer negatief is. De curves staan op gelijke afstand van elkaar, een teken dat de werking zeer lineair is.

Men kan daarom een sturing via het schermrooster (g2) toepassen (enhanced triode). Dit heeft als gevolg een verbeterde lineariteit, maar ook een verhoging van het beschikbaar vermogen.

Terwijl een EL84 een vermogen van 4W kan leveren in een single ended versterker, kan een EL508/PL508 een vermogen van 5.5W leveren in enhanced triode (beide buizen hebben dezelfde maximale anodedissipatie). Deze ingreep kan ook toegepast worden bij een EL504/PL504.waarbij het vermogen van 5W (normale single ended versterker) kan oplopen tot 7W.

De anodestroom met een EL508 bedraagt 32mA, waardoor de meeste SE transformatoren gebruikt kunnen worden. De hoogspanning bedraagt 400V en de spanning op de drivertrap 200V. De driver is een 12BH7 die een relatief hoge stroom kan leveren, maar desnoods kan men ook een ECC82 gebruiken.

Omdat de cathodevolger een verzwakking van het signaal teweeg brengt en de EL508 in schermroostersturing niet bijzonder gevoelig is, is een voortrap met een hoge versterking nodig. Daarvoor kan men bijvoorbeeld een PCF80 gebruiken: de pentode als voorversterker en de triode als cathodevolger.

Een dergelijke sturing is zinloos voor een EL84 die een veel lossere rooster heeft (het schermrooster kan de anodestroom slechts beperkt beïnvloeden).