Buizenversterkers
Eindtrap met buizen voor lijnafbuiging
PL81

De PL81 (en EL81) waren de eerste europese buizen die als lijneindtrap van televisietoestellen gebruikt werden. De vermogensbuizen konden ook gebruikt worden als eindtrap in balansversterkers.
-

-

Mullard, de engelse afdeling van Philips heeft een versterker ontworpen uitgerust met een paar PL81, dit is de voorloper van de PL500. Rechts de eigenschappen van de PL81: een balansversterker kon een vermogen van 20W leveren met een vervorming van 5.5% (voedingsspanning van 200V). De vervorming daalt sterk als de voedingsspanning opgevoerd wordt naar 250V.

Het geleverd vermogen komt overeen met die van een versterker uitgerust met een paar EL34, maar dat was toen een zeer dure buis, waardoor men alternatieven ging zoeken.

De EL81 of PL81 was één van de eerste buizen die specifiek ontworpen werd als lijneindtrap van de eerste televisies. Men was toen nog niet zeker of men de buizen op 6.3V zou voeden (met een transfo) of via een seriekring zoals later gebruikelijk zou zijn, vandaar dat men zowel de "E" als de "P" versie zal vinden.

Zoals alle lijneindtrap buizen die als audioversterker gebruikt worden moet de spanning op g2 verlaagd worden tot ongeveer 150V. Een ultra-lineaire schakeling is daarom niet realiseerbaar.

Hoewel de EL81/PL81 niet speciaal ontworpen is als audioversterker, zijn er veel schakelingen die met dergelijke buizen gebouwd zijn geweest. De totale dissipatie is 8W en de buis wordt normaal gevoed met 250V 32mA. In push pull configuratie haalt men 20W (eerste versterker).

De tweede versterker haalt een vermogen van 40W. De buizen uit de reeks EF40 en ECC40 waren de eerste buizen die na de tweede wereldoorlog ontworpen werden. De buizen hebben een rimlock voet die later vervangen zal worden door een noval voet: overgang van Ex4... naar Ex8..., dus bijvoorbeeld van ECC40 naar ECC83.

De PL81 werd ook gebruikt in een series regulated push pull schakeling waar men gebruik maakt van de lage impedantie van de buizen om een luidspreker van 800Ω direct aan te sturen. Een transfo is ook voorzien om het signaal naar een laagohmige luidspreker te sturen. De schakeling staat hieronder.

Het alternatief in die tijd was de EL41, maar die buis bleek relatief slechte eigenschappen te hebben in push pull configuratie, daarom gebruikte men de buis vooral in single ended schakelingen (radiotoestellen waar een vermogen van een paar watt voldoende was). De EL41 heeft een wat hogere dissipatie van 9W en wordt gevoed op 250V 36mA. Ik heb slechts één enkele push pull schakeling gevonden die uitgerust was met een paar EL41.

De EL41 werd vervangen door de bekende EL84 die goed presteert in single ended en in push pull configuratie. De buis werd toen voornamelijk single ended gebruikt in radiotoestellen (vermogen van 4.5W single ended en tot 18W in push pull met een vervorming van 5%).

In een "normale" toepassing was de EL81/PL81 slechts geschikt voor kleine beeldbuizen en beperkte afbuighoeken (de eerste televisies in de jaren 1950). Van zodra men wat grotere beeldbuizen zou gaan gebruiken moest men een krachtigere buis gebruiken: dit werd de EL36/PL36 in de jaren 1960. Deze buis werd eveneens gebruikt in versterkers: voedingsspanning 300V (150V op g2), maximaal 100mA. Met twee buizen in push pull schakeling haalde men een vermogen van 40W. Er is een schakeling te vinden op de pagina van de circlotron versterkers.

Later zal de buis vervangen worden door de PL500 (begin jaren 1960), direct opgevolgd door de PL504 voor zwart-wit toestellen en de PL509 (opgevolgd door de PL519) voor kleurtelevisies. Deze buizen werden vaak gebruikt door radio-amateurs die snel opgemerkt hadden dat de buizen konden versterken tot een frekwentie van 30 à 40MHz.

De PL81 wordt nog gefabriceerd (je ziet goed dat de anode een andere vorm heeft) want er is nog vraag: dit was een goed alternatief op de EL84 die normaal in push pull verssterkers gebruikt werd.

Rechts een EL81 van Mullard, het bedrijf was lid van de BVA (British Valve Association). Dit was een soort bedrijfssyndikaat die vaste prijzen voorstelde voor de verschillende buizen (dat was niet zo goed voor de consument), maar de leden van de BVA konden ook buizen van andere leden fabriceren zonder royalties te moeten betalen. Maar in het algemeen had de organisatie een negatief effekt op de technologische vooruitgang en bedrijven op het vasteland kwamen veel sneller met modernere buizen op de markt.

6CJ6 CV2721

De EL81 is ook gekend onder de amerikaanse benaming (RETMA) 6CJ6 en de CV-aanduiding CV2721. De CV-aanduiding (common valve) werd tijdens de tweede wereldoorlog in het Verenigd Koninkrijk in gebruik genomen om een standardisatie van alle types te bekomen (de landmacht en zeemacht hadden beide hun eigen kodes, naast de commerciële kodes van de fabrikanten die nog niet gestandardiseerd waren).

De aanduiding werd na de tweede wereldoorlog ook gebruikt voor commerciële types zoals de EL81 die als vermogenstetrode gebruikt werd in zwart wit televisies volgens de 405-lijnen norm.

  • A anode
  • B beam plate
  • G2 schermrooster
  • G1 stuurrooster
  • C cathode
Men merkt heel goed dat dit een stralenbundel tetrode is (beam tetrode), waarschijnlijk één van de eerste buizen met een dergelijke interne constructie. De groep Philips (waartoe ook Mullard behoorde) gebruikte doorgaans pentodes in zijn toestellen.

Enkel een beam tetrode kon een voldoende hoge stroom leveren bij een relatief lage anodespanning.

Publicités - Reklame

-