Verdere informatie over sweep tubes:
-
Lijneindtrappen televisies
(horizontale afbuiging)
Lijneindtrap buizen uit zwart-wit televisies (PL504) en kleurentelevisies (PL509 en PL519) zijn heel goed geschikt zijn als eindtrap. Omdat de buizen goed presteren op hoge spanning en op lagere spanning geven we meerdere voorbeelden, waarbij we ook aandacht schenken aan de voeding. Deze trend is niet nieuw, reeds in het begin van de televisie gebruikte men lijneindtrappen als audio versterkertrappen.
-
Rastereindtrappen televisies
(verticale afbuiging)
De vergeten sweep tubes
De rastereindtrappen zijn voorzien om lineair te werken (door de lage frekwentie werkt de afbuigspoel niet als smoorspoel zoals bij de horizontale afbuiging). Deze buizen kunnen dus probleemloos in audioversterkers toegepast worden, maar er zijn relatief weinig versterkers gebouwd met rastereindtrappen.
Rastereindtrappen worden meestal niet aangelzien als echte sweep tubes terwijl ze dezelfde eigenschappen moeten hebben als lijneindtrappen, namelijk een hoge stroom kunnen leveren met een lage anodespanning. Het vermogen dat deze buizen kunnen leveren is wat beperkter, maar een versterker met vier EL508/PL508 kan tot 40W per kanaal leveren.
- Informatie gevonden op verschillende fora
Nuttige informatie maar ook veel quatsch
- EL509
Deze buis heeft de eigenschappen van de PL519 en de gloeispanning van een EL34. Maar de buis bestaat in twee uitvoeringen, een originele versie met magnovalvoet en een alternatieve versie met octalvoet.
Sweep tubes?
"Sweep tubes" zijn electronenbuizen die oorspronkelijk ontworpen werden voor de magnetische afbuiging in beeldbuistelevisies. Deze buizen hebben twee kenmerkende eigenschappen:
- De lampen moeten een hoge stroom kunnen leveren bij een relatief lage anodespanning.
- Om dat te bereiken moeten de buizen een brede cathode hebben, die veel electronen kan vrijgeven. Om die grote cathode te kunnen opwarmen is er meer gloeivermogen nodig.
- Het rendement van de buis moet ook hoog zijn zodat er weinig vermogen verloren gaat via het schermrooster.
- Dit wordt bereikt door de wikkelingen van het schermrooster eenzelfde spoed te geven als die van het stuurrooster.Daardoor zit het schermrooster als het ware in de schaduw van het stuurrooster en vangt bijna geen electronen op.
Als men het over sweep tubes heeft, dan denkt men direct aan de lijnafbuiging, met buizen zoals de PL504 en de PL519, maar er bestaan ook sweep tubes voor de verticale afbuiging, zoals de PCL805 en de PL508. Deze buizen hebben zeer goede eigenschappen en zijn in veeel gevallen beter geschikt om gebruikt te worden in een audio versterker.
Als voorbeeld tussen een normale eindbuis kunnen we de PCL86 (audioversterker) vergelijken met de PCL805 (rastereindtrap). Dit is best te zien op de pagina over de vergelijkende demontage van een PCL86 en een PCL805.
Afbeeldingen rechts:
- De EL34 vergeleken met de EL509.
De EL34 is een vermogenspentode voor audiotoepassingen terwijl de EL509 gebaseerd is op de sweep tube PL519. De EL509 is trouwens een speciale buis, die de electronische eigenschappen van sweep tubes combineert met de mechanische eigenschappen van audio eindtrappen (geen anodekap, octal buisvoet en gloeispanning van 6.3V).
- Een PL519 uit een kleurentelevisie vergeleken met de EL509
De PL519 heeft gedurende een lange tijd een hoge stroom geleverd, dit zien we aan de donkere verkleuring van het glas (dit geeft niet aan dat de buis versleten of defekt is).
- Een PL519 in NOS conditie vergeleken met de EL509
Deze PL519 is van de laatste generatie en heeft verbeterde eigenschappen in vergelijking met de oude PL519. Deze betere eigenschappen hebben betrekking op een betere weerstand tegen de zeer hoge spanning die aanwezig is op de anode van een eindtrap voor de afbuiging en is niet van toepassing op audioversterkers die met lagere anodespanningen werken.
De EL509 naast de PL519. Wat we goed op de foto kunnen zien is het schermrooster. Bij de PL519 kunnen we ook het stuurrooster zien (dichter tegen de cathode).
Het stuurrooster kan je eigenlijk enkel goed zien als de buis een klein beetje schuin gehouden wordt zodat de wikkeling beter zichtbaar is. Anders zie je enkel een streepje die zowel het stuurrooster als het schermrooster is.
Als je bij de EL509 de buis wat schuin houdt, dan zie je ook zowel het schermrooster als het stuurrooster.
Dit is de nagenoeg identieke structuur van de PL519. Bij beide foto's werd de gloeidraad onder spanning gezet.
Een belangrijk gevolg van het feit dat beide roosters in elkaars verlengde liggen is dat de spoed van het stuurrooster niet meer vrij gekozen kan worden. De spoed van het schermrooster kan niet te klein gekozen worden anders vangt het schermrooster toch teveel electronen op, al staat het schermrooster in de schaduw van het stuurrooster.
Van pentode naar sweep tube in vier stappen
1 - Pentode EL84 EL34
Echte pentodes hebben drie normale roosters: stuurrooster, schermrooster en keerrooster met een strakke spoed voor het stuurrooster en een zeer losse spoed voor het keerrooster. Deze buizen hebben een hoge versterking maar een relatief laag rendement, 20 à 30% van de electronenstroom wordt door het schermrooster opgevangen. Voorversterkerpentodes zijn ook echte pentodes.
|
2 - Beam plates PCL86 PCL82
Bepaalde buizen hebben een enkele eigenschap van de sweep tubes hebben overgenomen, namelijk de beam plates in plaats van het keerrooster (het zijn dus tetrodes). Stuur- en schermrooster hebben niet dezelfde spoed. Electronisch gezien zijn de eigenschappen van die buizen vergelijkbaar met die van pentodes, dus meer stroom dat opgenomen wordt via het schermrooster (en als gevolg een lager rendement).
|
3 - Beam tetrode 6V6 6L6 KTxx
Deze buizen hebben een tweede eigenschap van de sweep tubes overgenomen, de gelijke spoed van stuur en schermrooster. Oorspronkelijk waren die buizen zo ontworpen om het Philips patent op pentodes te omzeilen. Deze lampen zijn niet specifiek ontworpen om een hoge stroom te kunnen leveren en de spoed van het stuurrooster en schermrooster is vaak strakker. Deze buizen hebben een hogere versterking.
|
4 - Sweep tube EL300 PL500 PL504 PL508 PCL805 PL519
Deze buizen zijn voorzien om een hoge stroom te kunnen leveren: een grote cathode en een lossere spoed van stuur- en schermrooster. Vaak zijn de buizen ook zodanig gebouwd dat ze de hoge anodespanning kunnen verdragen met een anode aansluiting bovenaan de buis. Deze buizen hebben een hoog rendement maar zijn minder gevoelig.
|
Afbeelding rechts:
Maar niet enkel buizen voor de lijnafbuiging zijn "sweep tubes". Ook buizen voor de rasterafbuiging horen in die categorie. Op de afbeeling rechts een PCL805.
Naast de beam tetrode heeft deze buis ook een triode aan boord (ideaal om een complete versterker te bouwen met slechts één buis of met twee buizen in geval van een push pull versterker). De triode zit vooraan in beeld, in het onderste deel van de buis.
We zien opnieuw de typische roosterstructuur met stuur- en schermrooster in elkaars verlengde.
Voor de rasterafbuiging is niet zo'n hoog vermogen nodig en de buizen kunnen kleiner zijn. Vergelijk de PCL805 en PL508 met de PL504 en PL519. De trap voor de lijaafbuiging voorziet ook de zeer hoge spanning voor de beeldbuis, waardoor het benodigd vermogen nog wat hoger is.
| Rasterafbuiging (vertikaal) | Lijnafbuiging (horizontaal)
| | Zwart-wit | PCL85, PCL805 | PL500, PL504
|
|---|
| Kleur | PL508, EL508 | PL509, PL519
|
|---|
De buizen voor rasterafbuiging (met een lager vermogen) zijn vaak handiger voor een audioversterker, ze hebben een lagere gloeivermogen nodig (een versterker met PL519 heeft al 50W nodig, gewoon voor het gloeivermogen) en kunnen gemakkelijker uitgestuurd worden. Deze buizen werken ook meer lineair (dat is nodig voor de rasterafbuiging).
Met een PL508/EL508 (rastereindtrap kleurentelevisie) kan je een versterker van 20W per kanaal bouwen (40W als je een stabilisatie van het werkpunt voorziet) en met een PCL805 (rastereindtrap zwart-wit televisie) haal je een vermogen van 10 à 15W.
|
