|
KT66 — KT88
De KT66 en KT88 zijn ook beam tetrodes ("Kinkless Tetrodes"), maar ze worden niet gebruikt als lijneindtrappen. Een versterker met een paar KT66 kan 50W per kanaal leveren, één met een paar KT88 haalt 100W.
Deze buizen hebben een redelijke hoge werkspanning nodig (in vergelijking met de buizen voor lijnafbuiging die reeds een relatief hoog vermogen halen met een spanning van 250V).
Door de specifieke constructie kan men deze amerikaanse buizen niet gebruiken voor RF toepassingen, terwijl de europese lijneindtrappen tot 30MHz gaan.
|
Eerst een algemene inleiding over lijneindtrappen. Deze buizen hebben interessante kenmerken als men ze als audioversterkers gebruikt. Lijneindtrappen zijn beam tetrodes (straalbundel tetrodes), buizen met een speciale constructie. Maar niet alle straalbundel tetrodes kunnen als lijneindtrap gebruikt worden. Een lijneindtrap is eigenlijk een overtreffende trap van de beam tetrode. Lijneindtrappen zijn meestal uitgerust met een cavitrap.
De lijneindtrappen (en de rastereindtrappen zoals de EL508 / PL508) zijn een goed alternatief op de veel duurdere "audio" buizen. Je kan een paar PL504 vinden voor 60€, terwijl je gemakkelijk 500€ betaalt voor een paar KT77 of 6L6 (en deze laatste buis is zelfs niet speciaal gemaakt voor audiotoepassingen). Dit heeft veel meer te maken met het "esoterisch/high end" karakter van die buizen.
De PL81 is lijneindtrap buis die in de eerste televisies van na de oorlog gebruikt werd. De buis werd ook gebruikt in balans audioversterkers als push pull versterker omdat de buis die toen beschikbaar was voor audiotoepassingen (EL41) niet goed werkte in een push pull schakeling.
De PL36 (6CM5) is de voorloper van de meer bekende PL500/PL504. De beam tetrode werd niet vaak in audio versterkers gebruikt vanwege zijn minder goede eigenschappen.
De PL504 is de meest voorkomende lijneindtrap buis. Deze buis kan gemakkelijk gebruikt worden in een versterker van 10 à 20W per kanaal (met minder dan 0.1% vervorming).
De EL300 is de voorloper van de EL500/PL500. De buis is een goede kandidaat als je een versterker met lijneindtrappen wilt bouwen maar je chassis heeft octal buisvoeten. Deze buis heeft echt goede audio eigenschappen!
De EL509 is een beam tetrode die de goede eigenschappen van de lijneindtrap buizen heeft, gecombineerd met een normale gloeispanning van 6.3V. De buis bestaat in originele uitvoering met magnovalvoet, maar er is ook een fabrikant die de buis levert met een octalvoet. Let dus goed op dat u de juiste buizen bestelt!
Beam tetrodes hebben een schermrooster waarvan de wikkelingen in het verlengde van die van het stuurrooster liggen. Dit heeft gevolgen voor de werking van de buis.
RF boosters voor zendamateurs gebruikten vroeger vaak lijneindtrappen (tot ver in de jaren 1980) omdat ze betrouwbaarder werkten en goedkoper waren dan de toen beschikbare transistoren.
Lijneindtrappen gebruiken doorgaans een magnovalvoet die betere electrische en mechanische eigenschappen heeft dan de tot nu toe gebruikte octalvoet.
De lijneindtrappen werken het best met een relatief lage schermroosterspanning van 150V, terwijl de anodespanning gerust meer dan 350V kan bedragen. Omdat de stabiliteit van de versterker grotendeels afhangt van een stabiele g2-spanning heb ik hier enkele voorbeelden van schermroostervoeding.
Skoopbeeld:
- Geel: ingangssignaal van de versterker: 1Vrms, 100Hz; maximum signaal voor begrenzing
- Cyan: uitgangssignaal van de versterker op een belasting van 7.5Ω: 10Vrms
- Magenta: meting over een cathodeweerstand van 1Ω, de maximale stroom bedraagt 62mA.
De classe AB-werking is hier goed te zien met de buis die enkel in geleiding is tijdens de helft van de periode. De ruststroom (zonder signaal) wordt ingesteld op 6mA per buis, anodespanning ongeveer 280V.
Het beeld komt van de laatst besproken versterker (hybride schakeling met transistoren en tetrodes). De versterker kan een continu vermogen leveren van 13.5W RMS.
Foto rechts:
De bekende PL519 buizen... Doet mij denken aan mijn eerste kleurentelevisie... Het toestel verbruikte zoveel stroom dat ik 30 minuten naar de kleurentelevisie mocht kijken van mijn ouders, en dan verder kijken op mijn zwart wit toestel.
Enkele schemas:
- Versterker uit 1961
- Deze Meloman 25 versterker uit 1961 heeft alles wat een moderne hifi versterker moet hebben. De verschillende trappen worden besproken, dit is dus ook een herhaling op de materie die we tot nu toe geleerd hebben.
- Originele circlotronschakelingen,
circlotronversterkers van Electro Voice,
moderne(re) circlotronschakelingen en een
eigen ontwerp van een circlotronversterker
- Circlotronversterkers werden vaak met lijneindtrappen uitgerust omdat de versterkers met een lagere spanning werken. Lijneindtrappen hebben ook een relatief lage uitgangsimpedantie, wat nuttig is in dergelijke versterkers.
Deze pagina's bevatten verschillende circlotron versterkers, onder ander een versterker voor een 100V-distributielijn uitgerust met een dynamische instelling van de roostervoorspanning en een versterker zonder uitgangstransformator. Eind jaren 1990 heb geholpen k een circlotron versterker met PL36 op punt te stellen.
- Historische schakelingen met EL500/PL500...,
een hoogwaardige studio versterker met EL5000 en
enkele moderne schakelingen
- Verschillende schakelingen die op het internet circuleren. Door de besprekingen te lezen en de schakelingen te analyseren kom je te weten op wat je moet letten. De lijneindtrappen werden vooral in public address versterkers gebruikt (één van de schakelingen heeft zelfs een audiocompressor), maar je kan ook een studio monitor bouwen met dergelijke buizen.
- SE schakeling met EL504
- Een single ended versterker met EL504/PL504. De maximale dissipatie van 16W beperkt het audio vermogen tot 5W. Hoogspanning: 350V, schermroosterspanning: 85V.
- Symmetrische schakeling met PL519
- Een schakeling die ik heb helpen op punt stellen. De eindbuizen zijn echte PL519. Deze buizen klinken echt wel anders dan de meer "gezapige" PL504.
- Eerste schakeling en uitvoering voor een lagere spanning
- Straalbundel tetrodes PL504 PL509 PL519 voor een hifiversterker:
Complete schakeling in ultralineair configuratie en gewone configuratie, eenvoudige voeding met scheidingstransfo (geen voeding met speciale transfo)
en aanpassingen voor gebruik met een lagere voedingsspanning. Het maximaal vermogen kan niet gehaald worden, maar lijneindtrapbuizen kunnen 10W leveren per kanaal bij een voedingsspanning van ongeveer 125V.
- Hybride schakeling transistoren + lijneindtrappen
- Eigen ontwerp van een schakeling met transistoren en tetrodes (PL504) voor een vermogen van 10W per kanaal. De schakeling heeft de voordelen van een transistorversterker (mooi gedefinieerde klankbeeld) en van een buizenversterker (vermogensreserve).
Dit is de uiteindelijke schakeling geworden, met kleine aanpassingen en inbouw in een electriciteitskast.
Foto rechts: EL509S
Om het vermogen van 40W te kunnen dissiperen heeft de anode een soort koelvin in het midden van de anodeplaat.
De rastereindtrappen (verticale afbuiging) worden hier besproken.
| 
