Buizenversterkers
De eindtrap
E130L

De E130L is een speciale tetrode (vandaar de omgekeerde indicatie in plaats van EL130). De speciale buizen hebben een extra lange levensduur.
-

-

De E130L is een beam tetrode (straalbundel tetrode) met een zeer hoge steilheid van 27.5mA/V. Dit wordt bereikt door een frame grid constructie van het stuurrooster (het stuurrooster wordt op een kader gespannen waardoor men betere toleranties kan halen (wikkelingen dichter bij elkaar en rooster dichter bij de cathode). De E130L is in dat opzichte vergelijkbaar met de EL503 / EL520. Met een kleine ingangsspanning op het stuurrooster kan men dus een hoog audiovermogen bekomen.

De buis heeft een standaard octal buisvoet, maar de penaansluiting is niet compatibel met die van de meer bekende EL34. Zelfs met de buisvoet opnieuw te cableren kan men de twee buizen niet door elkaar gebruiken omdat de eigenschappen te verschillend zijn.

De anodeaansluiting is op de bovenkant van de buis: de buis werd namelijk ook gebruikt als RF versterker.

Bij een anodestroom van 100mA bedraagt de steilheid 27.5mA/V. De maximale anodedissipatie bedraagt 27.5W. Zoals nagenoeg alle straalbundel tetrodes werkt de buis met een relatief lage schermroosterspanning (maximaal 250V, normaal 150V). De anodespanning bedraagt normaal 300V. Een stuurspanning van 9Vrms is voldoende om het maximaal vermogen te halen van 60W (balansversterker).

Push pull versterker 45W

De versterker is een williamsonschakeling (voortrap, cathodyne fase omkeertrap, drivertrap en eindtrap). Door de hoge versterking van de eindtrap is een williamson normaal niet nodig, maar de versterker heeft een lokale tegenkoppeling onder de vorm van een cathodewikkeling op de output transformator.

De cathodewikkeling is zodanig aangesloten dat de spanning op de cathode in fase is met de spanning op het stuurrooster (anders hebben we een oscillator). Door deze tegenkoppeling is de gevoeligheid van de eindtrap afgenomen en is een williamson wel nodig geworden.

Wat is dan het voordeel van het gebruik van een E130L in vergelijking met een meer courante EL34? Door de locale tegenkoppeling wordt de vervorming in de eindtrap sterk gereduceerd en wordt de uitgangsimpedantie verlaagd (beter dempingsfactor).

De versterker gebruikt twee dubbele triodes E88CC, deze buizen waren ontworpen als cascode versterkers maar kunnen vervangen worden door twee ECC81 of een ECC83 gevolgd door een ECC82 (men heeft hier toch een voldoende versterking).

De eindtrap heeft een hoogspanning van 320V en een schermroosterspanning van 150V nodig. Beide spanningen zijn gemakkelijk te bereiken met een scheidingstransfo 230 naar 115 + 115V (met middenaftakking). De stuurroosterpolarisatie gebeurt met een negatieve voorspanning van -20 à -17V (instelbaar).

Het probleem van deze schakeling is de speciale transformator met cathodewikkeling. Sluit men de cathodes direct op de massan aan (met behoud van de meetweerstand), dan heeft men een veel te hoge versterking en zal de versterker waarschijnlijk onstabiel zijn. Bij een dergelijke schakeling moet de drivertrap dan verwijderd worden, zonder locale tegenkoppeling hebben de eindtrappen een gevoeligheid die overeenkomt met die van een paar EL84.

Aanpassing van een bestaande versterker met E130L
Omdat de eindtrap een klassieke octalvoet heeft is men snel geneigd daar een paar EL34 in de plaats te steken. Dit is mogelijk als men de volgende wijzigingen aan de schakeling aanbrengt:

  • Schermroosterspanning verhogen
    De EL34 heeft een hogere schermroosterspanning nodig, de schermroosters kunnen op de hoogspanning aangesloten worden via een weerstand van 470Ω. Men kan ook de outputtransformator vervangen door een transfo voor EL34 met ultralineair aansluiting (de EL34 presteert best in een UL schakeling)

  • Verwijderen van de cathodetegenkoppeling
    Door de lagere versterking van de EL34 kan de drivertrap niet de nodige sweep leveren om het maximaal vermogen te halen (eerst proberen of het maximaal vermogen wel gehaald wordt)
Om de typische sound en hoog rendement van een straalbundel tetrode te behouden zou men beter kiezen voor een KT77 of eventueel een KT88, maar de aanpassingen aan de schakeling moeten wel doorgevoerd worden.

Series regulated push pull versterker

De tweede schakeling is een series regulated push pull, een schakeling die ontworpen is om de outputtransformator te vermijden. Deze schakeling moet in classe A werken (het is mogelijk om deschakeling ook in classe AB te laten werken met een ingestelde stuurspanning op de twee stuurroosters).

De voortrap is een EF86 die in triode is geschakeld. De tweede voortrap krijgt een tegenkoppeling op zijn cathode. De E283CC is de speciale uitvoering van de ECC83 (je kan een ECC83 op die plaats gebruiken maar de penaansluiting is anders). De tegenkoppeling is sterk, de versterking vanaf de eerste triode E283CC is beperkt tot 26.

We hebben hier te maken met de originele uitvoering van de SRPP schakeling met extra fase-omkeertrap. Voor meer uitleg over de werking van de schakeling zie de link.

De koppelcondensatoren hebben hier een veel te lage waarde van 2nF. Voor de bovenste tetrode speelt dit geen rol, de ingang is zeer hoogohmig, maar voor de onderste tetrode zou de lage condensatorwaarde de bandbreedte aan de onderkant beperkten tot ongeveer 700Hz. Dit is duidelijk een fout bij het tekenen van de schakeling (de minimale waarde is 22nF). De uitgangscondensator beperkt de bandbreedte aan de onderkant aan 40Hz voor een luidspreker met weerstand van 400Ω.

Een tweede schakeling heeft geen voorversterkerpentode en heeft een ingangsgevoeligheid van 4.5V effectief. De schakeling is identiek op de tegenkoppeling na.

De versterker dissipeert permanent 60W en het vermogen dat aan de luidspreker gegeven kan worden is ongeveer 15W (dit is eigen aan versterkers die in classe A werken). De waarde van 25W is een beetje te optimistisch denk ik. Hoe hoger men in het vermogen gaat, hoe meer men de behoefte heeft om een versterker die in classe AB werkt te bouwen (zie mijn uiteindelijke schakeling in classe AB).

Deze schakeling kan niet gemakkelijk omgezet worden naar een schakeling met meer voorkomende buizen. De EL34 werkt niet goed met een lage anode en schermroosterspanning. De enige mogelijkheid die ik zie is gebruik te maken van EL36/PL36 buizen (rastereindtrap zwart wit televisies) maar de versterking zal veel lager liggen want deze buizen hebben een lagere steilheid. Men moet een originele hoogohmige luidspreker gebruiken of een aanpassingstransfo tussen zetten (sonorisatietransfo 100V lijn).

Publicités - Reklame

-