Buizenversterkers
Vergelijking EL504 en EL508
EL504 EL508

We vergelijen twee stralenbundel tetrodes, de EL504 die gebruikt werd voor de horizontale magnetische afbuiging van zwart wit televisies en de EL508 die gebruikt werd voor de verticale afbuiging van de kleurentelevisies.
-

-

Dit zijn twee lampen die gebruikt werden voor de magnetische afbuiging in beeldbuistelevisies. Magnetische afbuiging? Bestaat er dan ook een andere soort afbuiging? Ja, de eerste televisies hadden een electrostatische afbuiging zoals de oscilloscopen (het waren eigenlijk oscilloscoopbuizen, maar met een witte fosfor). Omdat de afbuighoek beperkt was waren de beeldbuizen noodgedwongen zeer lang. Een beeldbuis met een beelddiagonaal van 68cm (wat de normale maat was voor een KTV-beeldbuis) zou ongeveer 3 meter lang moeten zijn indien met een electrostatiche afbuiging uitgerust. De electrostatische afbuiging was dus een doodlopend straatje.

Rechts de elementen van de twee buizen, eerst de grotere EL504, dan de EL508 (het is in feite een PL508, maar dat maakt niet veel uit):
de twee gloeidraden, de twee cathodes (enkel het deel bedekt met bariumoxide zend electronen uit aan de relatief lage temperatuur van de cathode), stuur- en schermroosters van beide tetrodes, dan op een volgende rij de twee beam forming plates (ramen die de electronenstroom beperken tot een zone zodat er een virtuele keerrooster ontstaat), en uiteindelijk de twee anodes.

Buizen die specifiek ontworpen zijn geweest voor de afbuiging van de electronenstroom in beeldbuizen worden sweep tubes genoemd. Dit zijn allemaal stralenbundel tetrodes, maar stralenbundel tetrodes zijn niet allemaal geschikt voor de afbuiging.



Stuur- en schermrooster van beide lampen.

De spoed van de roosters van de PL508 (rechts) is kleiner, en dat zou normaal een wat hogere versterking moeten veroorzaken, maar we zullen zien dat dit niet noodzakelijk het geval is.

De versterkingsfactor wordt namelijk ook bepaald door de afstand van de cathode tot het rooster. Bij een kleinere afstand heeft het rooster een grotere invloed en heeft de lamp dus een grotere versterking.

Bij vermogensbuizen, en zeker bij buizen voor de magnetische afbuiging zit het schermrooster ook zeer dicht bij het stuurrooster om de electronen direct te versnellen nadat ze de invloed van het stuurrooster gepasseerd zijn (het schermrooster zit op een positieve spanning).

In televisietoestellen zit het schermrooster doorgaans op een spanning rond de 170 à 200V en het is niet aangeraden een hogere spanning te gebruiken, zeker niet voor audio-toepassingen, waar de electronenstroom voldoende is. Zelfs met een schermroosterspanning van 170V moet de tetrode een stroom van 440mA kunnen leveren, en dat is ruim voldoende voor een hifi versterker.

Met de grafieken hieronder kan men de beste werkingsparameters bepalen voor de tetrode. Deze grafieken zeggen meer dan een tabel met spanningen en stromen. Indien nodig maak zelf een grafiek met een geschikte schermroosterspanning (100V voor de PL504 en 150 à 200V voor de EL508). Deze spanningen moeten gestabiliseerd zijn, want de invloed op de anodestroom is nagenoeg even groot als de stuurroosterspanning.


EL508
 

EL504
De curve van de EL508 met een schermroosterspanning van 83V en 148V. Deze buis heeft een wat lagere anodestroom zodat je best kiest voor een wat hogere schermroosterspanning van 150 à 200V. De curve van de EL504 (twee rode curves dicht bij elkaar) enkel met een schermroosterspanning van 83V. De EL504 heeft een lineair verloop vanaf een anodestroom van 5mA. Deze buis is heel geschikt als audio eindtrap.

Na hoortesten bleek de beste schermroosterspanning voor de EL508 100V te zijn in een kleine hifi versterker met een vermogen van 18W (d < 0.1%). De anodespanning bedraagt 320V. De 8Ω luidspreker is aangesloten op de 4Ω uitgang van de transfo (primaire impedantie van 2 × 4kΩ). De transfo is voorzien voor 25W vermogen.

Stuurrooster en schermrooster staan zeer dicht bij de cathode om een hoge invloed te hebben op de electronenstroom. De cathode is een rechthoekig blok (rechthoekige parallellepipedum) en geen cylinder zoals in sommige andere buizen zodat de bruikbare stralingsoppervlakte zo groot mogelijk is (straling aan de kant van de roostersteunen gaat verloren). De cathode past zeer nipt in het midden van de roosters. Dit allemaal om een so sterk mogelijke electronenstroom te hebben.

Dit zijn de roosters van de EL504, maar de roosters van de PL508 hebben eenzelfde vorm.

Echte sweep tubes worden niet meer gemaakt, ten eerste er worden geen beeldbuistelevisies meer gemaakt en sinds de komst van transistoren die een zeer hoge spanning aankunnen waren de laatste buizen ondertussen ook vervangen door transistoren.

De enige buis die nog gemaakt wordt en ongeveer dezelfde eigenschappen heeft als een sweep tube is de EL509S (ik ga de buis eens ook eens onderzoeken). Il kan je al vertellen dat deze buis een stroom van 136mA kan leveren in dezelfde omstandigheden.

Publicités - Reklame

-