Buizenversterkers
Verschillende soorten voorversterkerpentodes
Pentodes

Je zal pentodes vooral aantreffen in eindtrappen vanwege hun hoger rendement, maar er bestaan ook pentodes die als voorversterker gebruikt kunnen worden.
-

-

Je zal niet zoveel (moderne) schakelingen aantreffen die pentodes als voortrap gebruiken. Je kan verschillende soorten triodes kopen (zelfs recente, geen NOS), maar het aantal voorversterkerpentodes is zeer beperkt.

Een van de redenen is dat de uitgangsimpédantie van pentodes zeer hoog is, wat als gevolg heeft dat de hoge tonen wat onderdrukt worden. Idealerwijze kan zo'n hoogohmige pentode enkel gebruikt worden om een zeer hoogohmige trap aan te sturen, zoals een cathodyne fasedraaier.

Een pentode met een hogere versterking is tegenwoordig minder noodzakelijk aangezien de versterkers gestuurd worden met een signaal van relatief hoge amplitude.


EF86


EF83


EF80


Platenspeler versterker met
EF89 als voortrap


EF184

EF86

Deze buis werd op de markt gebracht in 1953 om gebruikt te worden als voorversterker als de versterking van een triode onvoldoende was (microfoonversterker of koppenversterker van een bandopnemer). De buis ruist weinig, heeft weinig last van microfonie (stevige roosterconstructie) en de gloeispanning veroorzaakt weinig brom.

Deze buis en zijn instellingen wordt hier verder besproken: EF86.

EF83

Een tweede buis die specifiek ontworpen werd voor audio-toepassingen. Als de spanning op de stuurrooster meer negatief wordt, dan daalt de versterking van de buis. De afstand tussen de roosterwikkelingen is niet constant, maar de wikkelingen liggen dichter bij elkaar aan beide kanten van de cathode en verder uit elkaar in het middendeel. Zelfs met een zeer negatieve voorspanning laat het stuurrooster nog electronen door, maar omdat de wikkelingen hier verder uit elkaar liggen is hun invloed op de electronenstroom minder.

De buis werd gebruikt als een soort begrenzer in bandopnemers en public address versterkers. Een deel van het versterkte audiosignaal werd gelijkgericht, gefilterd en gebruikt als voorspanning van de eerste buis. Bij een sterker uitgangssignaal werd de polarisatie dus meer negatief, waardoor de buis minder ging versterken. De buis kan enkel als voorversterker gebruikt worden, de eigenschappen van de buis zijn niet optimaal en er ontstaat vervorming als de buis een signaal van hoge amplitude moet versterken.

Bepaalde high end radio's hadden een EF83 als eerste audiotrap. De voorspanning werd geleverd door de AVR (automatische volumeregeling). Normaal werkt de AVR enkel op de HF en MF trappen (hoogfrekwent en middenfrekwent). Het betreft een regeling van de amplitude, maar die is niet in staat de geluidstrekte goed te stabiliseren (er moet een fout aanwezig zijn zodat de correctie kan werken). Als het AVR signaal ook naar de eerste audiotrap gestuurd wordt, dan heeft men een constante volume in alle omstandigheden.

De curves van de EF86 en EF83 zijn redelijk identiek, behalve dat de voorspanning van de EF83 veel meer negatief kan worden zonder dat de buis afgeknepen wordt. In vergelijking met een EF86 is de versterking minder met een EF83, zelfs met een lage voorspanning. Deze buis wordt daarom enkel gebruikt als men een automatische volumeregeling nodig heeft.

Zoals ook het geval is met HF en MF buizen, geeft het laatste cijfer (oneven) aan dat het een buis met variabele steilheid is (remote cut off).

Een aantal schakelingen voor automatische volumeregeling (AVR) worden hier besproken.

De volgende buizen zijn niet ontworpen geweest voor audiotoepassingen. Ze worden vaak gebruikt met een hogere anodestroom, waardoor de versterking hoger wordt en de uitgangsimpedantie lager.

EF80 EF85

De EF80 was de standaard-buis die in televisietoestellen in de jaren 1950 gebruikt werd. De buis werd voor het hoogfrekwent gedeelte gebruikt (VHF-I en VHF-III), middenfrekwent (33MHz) en zelfs als video-eindtrap, maar dit laatste enkel bij een kleine buisdiagonaal van 30cm.

De buis kon een stroom van 10mA leveren bij een anodespanning van 200V. Als de televisieschermen groter werden, werden de buizen niet meer gebruikt in HF trappen (teveel ruis) en ook niet meer als video eindtrap (te zwak).

De EF85 is dezelfde buis, maar met een variabele steilheid voor de automatische sterkteregeling (middenfrekwent trappen). De buis werd niet vaak gebruikt. De EF80 wordt gestript en we zien de kleine anode. Klein en ver verwijderd van de andere electrodes om een zo laag mogelijke parasitaire capaciteit te hebben.

EF89

Dit was de standaard buis die in nagenoeg alle radio-ontvangers gebruikt werd (middenfrekwentie van 455kHz voor AM en 10.7MHz voor de FM band). Het is een pentode met remote cut off (variabele steilheid) die eigenlijk niet geschikt is als audio voorversterker. Door het signaal van ongeveer 1V ontstaan er signaalvervormingen. De pentode kan eventueel gebruikt worden voor een automatische volumeregeling in bandopnemers of public address versterkers (microfoonsignaal van enkele millivolts).

De versterker is afkomstig van een oude franse platenspeler, dit is te zien aan de vreemde schema (deze voorstelling zal redelijk snel verlaten worden). De toonregeling zit in de tegenkoppeling. De voortrap gebruikt een EF89, waarschijnlijk was dit toen een overstock (productieoverschotten die goedkoper verkocht worden). De normale pentode voor die functie is de EF86.

Men kan de EF89 vervangen door een EF86 (of eventueel een EF80), maar de penaansluiting is niet compatibel. De eindtrap gebruikt een EL84 in een normale single ended schakeling. Het schema werd getoond om de toepassing van de EF89 te demonstreren.

EF183 EF184

Twee buizen met frame grid, het stuurrooster werd op een kader gewikkeld, waardoor de toleranties veel kleiner werden. Deze buizen konden de EF85 en EF80 vervangen (zelfde aansluitingen). De frame grid buis was de laatste ontwikkeling van de voorversterkerbuizen. Bij eindtrappen is een frame grid minder noodzakelijk, maar er werden nochtans een paar frame grid eindbuizen ontworpen (EL520) voor public address toepassingen. Deze konden aangestuurd worden met een minder sterk signaal.

De buis heeft geen lineaire eigenschappen (de curves liggen niet op gelijke afstanden van elkaar), maar het is een buis die voorzien was als breedband middenfrekwent versterker in televisies, waar een hoge steilheid (15mA/V) belangrijk was.

Ik ben geen enkele audioversterker tegen gekomen die dergelijke buizen gebruikt, en het is gemakkelijk te begrijpen waarom. De penaansluitingen zijn niet dezelfde als die van de EF86 (een echte audio voorversterkerbuis). De EF184 heeft een gloeistroom van 300mA nodig om zo probleemloos te kunnen gebruikt worden in een 300mA serieketen (de EF86 heeft genoeg met 200mA).

ECF80 PCF80

De gecombineerde buis ECF80 PCF80 is heel goed bruikbaar in een audio versterker: de pentode wordt als voorversterker gebruikt vanwege zijn hoge versterking en de triode als cathodyne fase omkeertrap. De triode heeft een lage inwendige weerstand zoals de ECC81 of ECC82.

Hoewel de buis ontwikkeld werd als mengtrap voor de VHF band, werd de buis later gebruikt als middenfrekwent versterker in televisies. De pentode werkt lineair (en werd zelfs in enkele televisies gebruikt als video eindtrap).

De variabele steilheid wordt meestal bereikt met een variabele afstand tussen de wikkelingen van het stuurrooster, met de spoed die losser is in het midden van de buis. Normaal hebben enkel pentodes (of buizen met nog meer roosters) een variabele steilheid.

Maar het is ook mogelijk om een variabele steilheid te bekomen door de afstand tussen cathode en stuurrooster ongelijk te maken: de invloed van het rooster is sterker als die dicht bij de cathode zit. De cathode is dan rond en het rooster heeft een ovale vorm. Enkele bermogensbuizen zoals de EL90 hebben dezelfde constructie terwijl hier geen variabele steilheid gewenst is.

Maar de constructie die het vaakst toegepast wordt is een ovale cathode met een ovaal rooster waarbij de afstand tussen de swikkelingen van het rooster en de cathode constant is.

Publicités - Reklame

-