Buizenversterkers
Voortrap en fase-omkeertrap
 

De interstage transformator werd vroeger soms gebruikt als fase omkeertrap omdat een transformator toen goedkoper was dan een extra triode.
-

-

De fase omkering wordt hier verwezenlijkt door een transformator met middenaftakking zodat de twee eindtrappen aangestuurd kunnen worden door de transfo. De interstage transformator heeft een middenaftakking zoals de uitgangstransformator.

Dit type versterker werd gebruikt voor public address toepassingen, waar een hoog vermogen nodig is. De versterker werd ook als modulatieversterker in AM radiozenders. Amplitudemodulatie gaf geen al te goede geluidskwaliteit en zo'n versterker voldeed uitstekend: veel watts en zo weinig mogelijk onderdelen.

Een tegenkoppeling was niet mogelijk omdat de twee transformatoren voor een storende faseverschuiving zorgden, maar dat was ook niet nodig. Door de tegenkoppeling werd de versterker complexer en men had een extra buis nodig om de versterking weer op te krikken.

Soms zie ik op facebook dergelijke versterkers passeren, maar het heeft weinig zin om zulke versterkers te bouwen, die nooit ontworpen werden voor hifi toepassingen. "Werkelijkheidsweergave" zoals hifi toen genoemd werd was niet mogelijk met een dergelijke versterker. Het voordeel dat een interstage transfo goedkoper is speelt niet meer, tegenwoordig zijn de triodes goedkoper.

Dit is een voorbeeld van een versterker gebruikt als modulator op hoog niveau. Bij een dergelijke modulatie moest de audioversterker 50% van het vermogen van de zender kunnen leveren.

De versterker heeft een signaal van 5V nodig. Het signaal wordt versterkt door een triode 6C4 en stuurt de interstage transfo. De drivertrap bestaat uit de twee triodes van de 12AU7 (ECC82). De eindtrap gebruikt twee 807, dit zijn buizen die niet speciaal gekend zijn voor hun uitstekende audio eigenschappen. De 807 kan een hoog vermogen leveren dankzij zijn anodecontact bovenaan de buis, het is in feite een omgebouwde 6L6.

De eindtrap werkt in classe B (dus met wat meer vervorming dat wat we normaal zouden verwachten van een audioversterker) want de roosters van de drivertrappen staan op grondpotentiaal. De cathodes van de 12AU7 staan daardoor op een licht positieve spanning, maar de eindtrappen worden daardoor maar weinig uitgestuurd, want de schermsoosters staan op dezelfde spanning. Bij een negatiefgaande signaal wordt de eindtrap snel gesperd en bij een positiefgaande spanning gaat de buis sterk in geleiding, want de stuur- en schermrooster worden sterk positief.

De eindtrap wordt gebruikt als een triode met gekoppelde roosters, een constructie de we niet vaak tegenkomen. Omdat de roosters positief worden is een spanning- en stroomsturing nodig,

De ruststroom van de eindtrap gaat van 20mA in rust naar 150mA op vol vermogen. Zonder tegenkoppeling zal daardoor een sterke vervorming ontstaan. Je mag een dergelijke versterker bouwen als je de geluidkwaliteit van een radio uit het begin van de jaren 1950 wilt ervaren. Zelfs een guitaarversterker geeft een beter geluid. Maar er zijn altijd mensen die dergelijke versterkers willen bouwen met vermogenstriodes als eindtrap (of met bijzonder dure EL156 van Telefunken).

Een andere versie van een modulatieversterker, waarbij hier ook het stuur- en het schermrooster samen aangestuurd worden. Omdat er meer vermogen nodig is voor de drivertrap gebruikt men hier een 6L6 die normaal gebruikt wordt als single ended eindtrap in radiotoestellen.

Dergelijke versterkers werden vaak door amateurs gebouwd na de tweede wereldoorlog, vaak met militaire recup onderdelen. De bedoeling was een zo hoog mogelijk zendvermogen te halen met zo weinig mogelijk componenten. Een transformator was toen veel goedkoper dan een extra buis en de transfo kon ook de amplitude van het signaal vergroten met een vermindering van de bandbreedte.

De public address versterker van Geloso gebruikt een interstage transformator in zijn eerst versie om over te gaan op een cathodyne fasedraaier in zijn tweede versie. De geluidskwaliteit was veel beter en er was geen noodzaak meer om een interstage transformator te gebruiken, want de prijs van de electronenbuizen was ondertussen gezakt onder die van een interstage trasfo.

De interstage transformator kan nochtans in een hifi versterker gebruikt worden als men de moeite neemt om de faseverschuivingen tegen te werken (zie hoe dat gerealiseerd wordt in de schakeling). Men kan dan een tegenkoppeling toepassen zonder dat de versterker onstabiel wordt.

Publicités - Reklame

-