Buizenversterkers
Voortrap en fase-omkeertrap
 

De mullard fase omkeertrap gebruikt twee triodes met gemeenschappelijke cathode. Deze schakeling wordt ook long tail (vanwegen de cathodeweerstand) of verschilversterker genoemd.
-

-

Deze schakeling wordt gebruikt van zodra er wat meer stuurvermogen nodig is voor de eindtrappen en een concertina schakeling niet meer voldoet. Deze schakeling leeft voort in nagenoeg alle op-amps onder de vorm van een verschilversterker waarbij de gemeenschappelijke cathodeweerstand vervangen wordt door een stroombron.

De naam "Mullard" die ook aan de schakeling gegeven wordt is afkomstig van de engelse firma die de schakeling gepromoot heeft voor het aansturen van versterkers met EL34.

Deze buizen hebben een hogere stuurspanning nodig van ongeveer 25V effektief en de ingangsimpedantie van de buis is ook lager. Een cathodyne/concertina schakeling kan een onvervormde sweep niet leveren (en een mullardschakeling met ECC83 ook niet)

Mullard was toen al een filiaal van Philips en produceerde vooral componenten. Om een specifieke afzetmarkt te hebben maakte Mullard zelfbouwkits. De mullardschakelingen worden hier besproken.

De schakeling links is de standaard-mullardschakeling die in de versterkers gebruikt werd. Het typische "long tail" gedeelte is in cyan aangegeven (klik op de afbeelding voor een beschrijving van de versterker). Een dergelijke schakeling wordt tegenwoordig niet meer gebruikt in moderne ontwerpen.

De cathode zit doorgaans op een hoger potentiaal dan de massa en het is mogelijk om in bepaalde gevallen de koppelcondensator te verwijderen. Dit is trouwens ook mogelijk met een cathodyne schakeling. Iedere koppelcondensator veroorzaakt een faseverschuiving, waardoor de versterker onstabiel kan worden als men tegenkoppeling toepast.

De mullardschakeling is de meest gebruikte schakeling in een circlotronversterker vanwege de sterke sweep die bereikt kan worden. Er is eveneens een spanningsversterking aanwezig. De schakeling kan voorafgegaan worden door een cathodyne om een williamson fasedraaier te maken in de high end ontwerpen.

De maximale versterking die gehaald kan worden is de helft van de spanningsversterking van een losse triode (in gemeenschappelijke cathodeschakeling), maar omdat de twee triodes een omgekeerde spanning leveren bekomt men een dubbele versterking. De uitgangsimpedantie van beide uitgangen is identiek, maar de amplitude van het tegenfase signaal is wat zwakker, waardoor er extra maatregelen genomen moeten worden in hifi versterkers.

De long tail schakeling werd door Alan Blumlein ontworpen in de jaren 1930. Blumlein was een uitvinder die aan de basis ligt van de stereo-opnames (een specifieke microfoonopstelling draagt nog steeds zijn naam), hij heeft de engelse televisienorm tot stand gebracht (gekend als de CCIR-A norm) en heeft geholpen bij de ontwikkeling van de engelse radar gebaseerd op de magnetron. Hij stierf tijdens de oorlog terwijl hij metingen uitvoerde aan boord van een engelse vliegtuig.

Rechts het octrooi van zijn long tail schakeling, een versterker die het verschil maakt tussen het signaal 14 en 15 (verschilversterker). In deze schakeling wordt doorgaans slechts één uitgang gebruikt, maar in de fase omkeertrappen gebruikt men de twee uitgangen en slechts één ingang. Let op de specifieke vorm van de cathode en rooster in deze vroege figuren.

Verschillende mullardschakelingen

Standaard mullardschakeling
Er wordt een dubbele triode gebruikt waarbij het signaal op het rooster van de eerste triode aangeboden wordt. De tweede triode wordt gestuurd via de cathode (gemeenschappelijke roosterschakeling), de tweede triode kan ook een deel van het uitgangssignaal ontvangen als tegenkoppeling.

Dubbele Mullard
Deze schakeling gebruikt 4 triodes en is symmetrisch van begin tot einde, waardoor vervormingen beter onderdrukt kunnen worden. De schakeling die hier voorgesteld wordt gebruik een dubbele cascode als ingangstrap (6 triodes). De vervormingen ontstaan in beide takken van de versterker en onderdrukken elkaar. Brom vanuit de voedingsspanning wordt uitstekend onderdrukt (hoge common mode rejection ratio). Deze schakeling wordt toegepast in op amps.

Super Mullard
De Mullardschakeling kan aangepast worden om de eigenschappen van de schakeling nog te verbeteren. Met een correctiebuis kan men de gelijkloop tussen de twee uitgangen verbeteren. Deze schakeling werd bijvoorbeeld in opnamestudio's gebruikt (graveren van fonoplaten) en in meetapparatuur (sturing van de afbuigplaten van een oscilloscoop).
De naam "Mullard" wordt opnieuw gebruikt door een buizenfabrikant uit Rusland. Op de vergroting zie je goed dat het inwendige van de EL84 niet overeenkomt met de normale fabricage van de buis (NOS).

De mooi symmetrische mullardschakeling werd ook gebruikt in een transistor voorversterker. De symmetrische uitvoering is nodig om de hogere vervormingen van transistorversterkers te onderdrukken.

En dan hebben we een voorbeeld van wat je zeker niet moet doen. Het is de typische realisatie van iemand die zijn computer opstart en een lampenversterker wilt bouwen en een schakeling tekent die op niets trekt. De ontwerper dacht slim te zijn door de cathodespanning te stabiliseren door een reeks diodes. Maar de diodes hebben een lage dynamische weerstand (als de stroom sterker wordt, dan stijgt de spanning nauwelijks). Het is alsof de cathodes met de massa zouden verbonden zijn door een condensator naar massa, zodat de wisselspanning niet van de ene triode naar de andere kan gaan.

Wat is het gevolg? De bovenste triode zal enkel het audiosignaal op de ingang versterken, en de onderste triode zal het feedback signaal versterken. Dit kan een beetje werken met een versterker die in classe A werkt, beide buizen zullen een verschillend signaal versterker die dan een beetje gecombineerd wordt door de balanstransfo, maar het zal zeker geen hifi worden. Indien de versterker in classe AB werkt, dan heb je afwisselend, naargelang de fase, het audiosignaal (bovenste pentode in geleiding) of niets (onderste pentode in geleiding). En met veel storingen bij de overgang van de ene pentode op de andere.

Als je de roosters in de buurt van het massapotentiaal wilt houden moet je een negatieve spanning voorzien samen met een fet of een weerstand. Je gebruikt een fet als je een ngatieve spanning hebt van -25V (gloeispanning door een tripleur) of een weerstand als je een spanning van ongeveer -150V hebt (halve hoogspanning).

Publicités - Reklame

-