De middengolf in stereo?
Ja! Maar niet bij ons...
AM radio

Stereo is mogelijk op de AM band, maar niet bij ons. Bij ons verlaten de zenders één voor één deze band, maar in bepaalde uitgestrekte landen zoals Amerika en Australie is het bereik van de middengolf een pluspunt. En men kan zelfs stereo-uitzendingen realiseren.
-

-

Stereo op de FM band staat hier uitgelegd


Bij AM modulatie ontstaan er twee zijbanden rond de hoofdfrekwentie. De zijbanden hoeven niet noodzakelijk dezelfde informatie te bevatten


Belar werd in 1950 gelanceerd en was het eerste systeem dat stereo mogelijk maakte op de AM band. De ontvanger bestaat om te beginnen uit een zelfoscillerende mengtrap (wij gebruiken eerder een mengtrap met aparte oscillator die betere eigenschappen heeft).

Er is één trap middenfrekwentie en een diode zorgt voor de automatische volumeregeling.

De tweede diode dient echt voor de detectie, en hier worden beide omhullenden gedetecteerd, versterkt en naar beide luidsprekers gestuurd.

Het middenfrekwentsignaal wordt ook naar een FM demodulator gestuurd om het stuursignaal (piloottoon) te detecteren die zal dienen voor de synchrone demodulatie van het stereo-geluid. Als er geen piloottoon aanwezig is, dan werkt de detector als een gewone niet-synchrone detector.

De 2N398 is een germanium PNP transistor die gebruikt wordt om de spanning van de begrenzertrap in te stellen.

Realistic TM 152
Schema van een Realistic AM stéréo TM152 (Tandy), het systeem van Motorola wordt gebruikt: dit is het enige systeem dat zal overblijven.

Een AM signaal bestaat uit een draaggolf, bijvoorbeeld op 621kHz (de laatste belgische AM zender van de RTBF). De audio bandbreedte is beperkt tot 4.5kHz, de uitzendingen zijn dus voornamelijk spraak.

Het kanaal dat gebruikt wordt bestrijkt 9kHz: de draaggolf en de twee zijbanden. Buiten Europa zijn de kanalen 10kHz breed. In vergelijking gebruikt de frekwentiemodulatie (FM) een kanaal van 300kHz: per zender is er een breder kanaal nodig, maar de storingen wordt wel beter onderdrukt.

De twee zijbanden moeten niet noodzakelijk dezelfde informatie bevatten. Op de korte golf gebruikt men enkelzijband modulatie (SSB; single side band) om een hoger rendement van de zender te bekomen. Het bereik wordt daardoor groter met eenzelfde vermogen. Bij AM stereo kan één zijband het linker kanaal bevatten en de andere zijband het rechter kanaal.

Maar AM stereo had vanaf het begin een probleem: er was geen gestandardiseerd systeem. Verschillende bedrijven hadden allemaal hun eigen systeem, die niet compatibel met elkaar waren. Sommige systemen waren zelfs niet compatibel met mono-ontvangers.

Een van de systemen gebruikt beide zijbanden om beide audio kanalen te verdelen. Dit is het systeem ISB (independent sideband). Mono radios detecteren dan het signaal L + R (de gemiddelde van beide zijbanden), maar dit is niet noodzakelijk het geval: goedkope ontvangers die enkel de omhullende detecteren met één diode ontvangen slechts één zijband, dus ofwel L ofwel R.

Het systeem dat het beste voldoet en compatibel is met mono-ontvangers in een modulatie waarbij de draaggolf in amplitude gemoduleerd wordt door het L + R signaal en in fase door het verschilsignaal (L - R). Eenzelfde systeem werd gebruikt om de kleurinformatie door te sturen (amplitude = kleursaturatie en fase = kleurtint) en voldeed perfekt (PAL).

Om zowel in amplitude als in fase te moduleren gebruikt men QAM: quadrature amplitude modulation. In de ontvanger wordt de draaggolf gebruikt om een synchrone demodulator aan te sturen om beide componenten te detecteren. Dit systeem is compatibel met mono-ontvangers en wordt daarom C-QUAM genoemd (compatible quadrature amplitude modulation).

Een piloottoon van 25Hz wordt ook uitgestuurd, zijn funktie is gewoon de synchrone demodulator in te schakelen. Als de piloottoon aanwezig is, wordt meestal ook de bandbreedte groter (van 5 naar 10kHz). AM zenders die in stereo uitzenden gebruiken meestal een bredere band. Sommige ontvangers hebben een knop om over te gaan naar smalband of breedband, ongeacht of er in stereo uitgezonden wordt.

Hoe klinkt AM stereo? De geluidskwaliteit komt zeker niet in de buurt van FM: het geluid is nog altijd "modderig" (muddy). De bandbreedte is beperkt tot 10kHz in plaats van 15kHz, maar vooral: met AM kunnen de stoorsignalen niet onderdrukt worden.

Het signaal van de kanalen is niet stabiel en kan verlopen door wisselende weersomstandigheden. Het signaal heeft dus de neiging zich naar links of naar rechts te verplaatsen. Wordt er naar AM stereo in de auto geluisterd, dan kan dit wagenziekte veroorzaken.

Om de stoorsignalen te verminderen wordt er een sterke pre-emphasis en de-emphasis gebruikt. Dit verminderd de storingen, ten koste van de algemene geluidskwaliteit.

Maar de FM uitzendingen in Amrika zijn ook niet hoogwaardig. De zenders proberen zo sterk mogelijk te moduleren om boven de rest uit te komen, maar dit verreist een compressie die het geluid niet aangenaam maakt.

Er wordt natuurlijk ook compressie in AM gebruikt, en zelfs meer dan bij FM vanwege de beperkte dynamiek. Bij AM komen alle zenders die te ontvangen zijn op een bepaalde frekwentie door, waarbij de harde schreeuwers de overhand hebben. De geluidskwaliteit kàn niet goed zijn.

Maar het bereik van AM zenders (op de middengolf) is veel groter, en dat is de bedoeling in de Verenigde Staten en Australie. Tegenwoordig gebruiken de zenders meestal geen stereo meer (de speciale exciter is nog aanwezig maar wordt niet meer gebruikt). Zoals bij FM verooraakt het stereo signaal een vermindering van het bereik en een verhoging van de storingen. En stereo op de middengolf, dat was eigenlijk niet zo'n goed idee...

Publicités - Reklame

-