Een systeem dat het vermelden waard is, is het systeem van de linotype. Dit is geen normale printer, maar een letterzetter die loden reepjes giet met daarop de letters die gedrukt moeten worden.

De linotype staat in de drukkerij zodat de gemaakte tekst direct geprint kon worden (de linotype werd hoofdzakelijk gebruikt voor dagbladen). De linotype in de drukkerij kon lokaal bediend worden voor het opstellen van tekstregels, maar sommige toestellen konden teksten ontvangen via ponsband. De teksten werden vooral opgesteld in de redactie, die vaak op een andere plaats gelegen was. In de redactie was er een speciale schrijfmachine die de tekst kon opmaken in een formaat die door de linotype verwerkt kon worden. De tekst werd geponsd op tape om dan op hoge snelheid door te sturen naar de drukkerij. Daar werd de tekst opnieuw geponsd om door de linotype verwerkt te worden. Men gebruikte vaak ponsband als tussenmedium omdat die aan een constante hoge snelheid kon werken (sneller dan dat de linotype de teksten kon gieten). De telefoonlijn kon daardoor sneller vrijkomen.

Een linotype heeft doorgaans een tweede lettermagazijn met een ander lettertype (de twee magazijnen zijn bijvoorbeeld schreefletters zoals Times en schreefloze letters zoals Helvetica). Wegens de speciale werking van het toestel kon men niet in een regel schakelen van letterset-1 naar letterset-2 en omgekeerd. Dit heeft te maken met de manier waarop de matrices opnieuw automatisch in het magazijn geplaatst worden. Na het gieten van de drukletters moeten de matrices terug op de juiste positie terechtkomen (één van de 90 vakken), maar ook in het juiste magazijn. Er is dus een funktie om over te gaan naar het tweede magazijn (elevate) die aan het begin van iedere regel aangeroepen moet worden als met het tweede lettertype wilt gebruiken.

Met 6 bits heb je 64 mogelijke kodes, maar dat is nog niet voldoende (het toetsenbord heeft 90 toetsen). Hier gebruikt men de shift zoals in een normale schrijfmachine (dus met de overgang van hoofdletters naar kleine letters en speciale symbolen naar cijfers). De shift en unshift zijn speciale funkties die geen afdruk genereert, zoals upper rail en lower rail (overgang naar tweede lettertype).

Rechts heb je de linotype-kode, die ook TTS (teletypesetter) genoemd wordt. Dit is de enige 6 bits kode die gestandardiseerd was en door alle letterzetmachines gebruikt kon worden. Er bestaan andere 6-bits kodes, die door andere fabrikanten ontworpen zijn geweest en niet compatibel waren. Hoewel dezelfde ponspachines en modems gebruikt konden worden was de afdruk meestal niet leesbaar omdat de positie van bepaalde letters verschillend was.

Dit is een ponsband die gebruikt werd om de teksten voor de linotype klaar te maken voor verzending naar de drukkerij.

Later zal men ook letterzetmachines aantreffen in de redactie zelf (maar zonder het gieten van de letters). Dit heeft een tijdswinst tot gevolg, want de tekst moet slechts éénmaal ingevoerd worden. De aparte zetmachines werden enkel gebruikt in de grote kranten, want er is een speciale operator nodig.

De machine die hier getoond wordt heeft al een ponsbandlezer. De tekst wordt opgesteld in de redactie, op ponsband gezet, doorgestuurd via de telefoonlijn, ontvangen in de drukkerij waar er opnieuw ponsband gebruikt wordt. De ponsband wordt dan door de linotype gelezen. Door de asynchrone werking kan de telefoonlijn en de machines aan de hoogst mogelijke snelheid werken, maar er zijn twee twee ponsbanden als tussenopslag nodig.

De linotype interesseert mij bijzonder omdat ik als jobstudent in een drukkerij gewerkt heb. De linotype was een ongelofelijke machine (ik mocht zelfs niet in de buurt van de machine komen). Mijn vader werkte bij IBM op de OP-afdeling (Office Products) en in het bijzonder op de electronic selectric composer, een schrijfmachine met proportioneel schrift voor de foto-letterzetter.